Biofizika kitob yangisi 2013. doc


§ 5.6. Ho’llash va ho’llamaslik. Kapillyar hodisalar



Download 2,18 Mb.
Pdf ko'rish
bet48/116
Sana26.02.2022
Hajmi2,18 Mb.
#466991
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   116
Bog'liq
biofizika

§ 5.6. Ho’llash va ho’llamaslik. Kapillyar hodisalar 
 
Ho’llash ta’sirlashuvchi muhitlarning yuzalaridagi molekulalar o’zaro ta’sir 
etuvchi kuchlar xarakteriga bog’liq. Ho’llovchi suyuqliklarda suyuqlik 
molekulalari va qattiq jism molekulalari orasidagi o’zaro tortishish kuchlari katta 
va suyuqlik qattiq jism bilan ta’sirlashuvchi yuzasini kengaytirishga intiladi. 
Ho’llamaydigan suyuqliklar molekulalari bilan qattiq jism molekulalari orasidagi 
tortishish kuchi suyuqlik molekulalari orasidagi tortishish kuchidan kichik va 
suyuqlik qattiq jism bilan o’zaro ta’sirlashuvchi yuzasini qisqartirishga intiladi. 
5.11-rasmdagi 0 nuqtaga uchta muxitning sirt taranglik kuchlari qo’yilgan va 
ularning yo’nalishi o’zaro ta’sirlashuvchi ikki muxit sirtiga urinma ravishda 
tasvirlangan. Ta’sirlashuvchi sirtlarni ifodalovchi chiziqlar
12
σ

13
σ

23
σ
mos 
ravishda sirt taranglik kuchlarining vektor ifodasidir.
б

12
σ
13
σ
23
σ
12
σ
13
σ
23
σ
а

PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com


103
5.11-rasm.
Ho’llash va ho’llamaslik.
Suyuqlik sirti bilan qattiq jism sirti orasiga o’tkazilgan urinma orasidagi 
burchak (
θ
) chegaraviy burchak deyiladi.
Tomchining muvozanat sharti (5.11 a rasm) qattiq jism sirtiga urinma 
yo’nalgan sirt taranglik kuchlarining yig’indisini nolga tengligi bilan ifodalanadi.
0
cos
23
12
13
=
+
+

θ
σ
σ
σ
Bunda 
23
12
13
/
)
(
cos
σ
σ
σ
θ

=
Ushbu formuladan chegaraviy burchak o’tkir yoki o’tmas bo’lishligi
12
σ
va 
13
σ
ning qiymatiga bog’liq bo’ladi. Agarda
13
σ
>
12
σ
bo’lsa,
θ
cos
>0 va 
θ

burchak o’tkir, ya’ni suyuqlik qattiq jism sirtini ho’llaydi. Agarda
13
σ
<
12
σ
bo’lsa, 
θ
cos
<0 bo’ladi va 
θ
- burchak o’tmas, ya’ni suyuqlik qattiq jism sirtini 
ho’llamaydi. Agarda
13
σ
>
12
σ
+
23
σ
bo’lsa, suyuqlik qattiq jism sirtiga to’lik 
yopishib ketadi. Bu holat to’liq ho’llash deb yuritiladi(masalan: kerosin shisha 
ustida). Agarda 
12
σ
>
13
σ
+
23
σ
bo’lsa, suyuqlik tomchisi ta’sirlashish nuqtasida 
sirtini shar shaklida qisqartirishga intiladi va bu xodisa to’liq ho’llamaslik deb 
yuritiladi (masalan: parafin sirtidagi suv tomchisi). Ho’llash va ho’llamaslik ajoyib 
xususiyatga ega, ya’ni suyuqliklar biror jism sirtini ho’llasa boshqasini 
ho’llamaydi. Masalan: suv shishani ho’llaydi, ammo parafinni ho’llamaydi. Simob 
shishani ho’llamaydi, ammo metallning toza sirtini ho’llaydi.
Agarda suyuqlik yuzasi yassi bo’lmasa, ya’ni egrilangan bo’lsa u suyuqlikka 
qo’shimcha bosim beradi. Bu bosim sirt taranglik kuchiga bog’liqdir. Qo’shimcha 
bosimni aniqlash uchun suyuqlik erkin sirti radiusi 
R
bo’lgan sferadan iborat deb 
hisoblaymiz. Egrilangan sirt uchun sirt taranglik kuchi hosil qiladigan qo’shimcha 
bosim
R
r
R
r

Download 2,18 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   116




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish