O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi tоshkеnt dаvlаt iqtisоdiyot univеrsitеti

O‘zbekistonning maqsadi nima?
Imtiyozli kreditlardan foydalanish, Xitoy ishbilarmonlik majmualarini ishga 
tushirish, mahalliy firmalarning ishlab chiqarish salohiyatini oshirish, o‘zbek 
mahsulotlari uchun muqobil bozorlarni topish – O‘zbekiston hukumatining 
asosiy 
maqsadlari
. Bundan tashqari, tashqi savdoni rivojlantirish, qo‘shimcha 
qiymatli o‘zbek mahsulotlarini BMBY loyihasi yoqasida joylashgan 
mamlakatlarga etkazishda loyiha resurslaridan foydalanish ham maqsad qilingan. 
Transport infratuzilmasi bo‘lmagan, dunyo portlariga chiqish uchun kamida 
ikkita davlatni kesib o‘tishi lozim bo‘lgan O‘zbekiston uchun mazkur loyihada 
ishtirok etish Evropa Ittifoqi, YAqin SHarq va Xitoy kabi yirik global bozorlarga 
muvaffaqiyatli integratsiyalashuvga yordam beradi. 
54
Хўжаев Ф., Пўлатхўжаева Д., Боев О. Халқаро логистика. – 2016

---

BMBYga qo‘shilish orqali O‘zbekiston hukumati savdo yo‘llarini 
diversifikatsiya qilish imkoniyatini qo‘lga kiritishi mumkin. Ayniqsa, «Ipak yo‘li» 
Iqtisodiy makonining uchta trans Evroosiyo iqtisodiy yo‘laklari orasida Xitoydan 
Markaziy Osiyoga, keyin Rossiya orqali Evropaga (Boltiq dengiziga qadar) olib 
boradigan iqtisodiy yo‘lagi va Xitoydan Markaziy Osiyo va G‘arbiy Osiyo orqali 
Fors ko‘rfazi va O‘rta Er dengizga qadar cho‘zilgan yo‘llar ahamiyatlidir.
«Bir makon, bir yo‘l» tashabbusi doirasida qurilgan Qamchiq tunneli: 
1. Infratuzilma. O‘zbekiston-Qirg‘iziston-Xitoy temir yo‘l loyihasi
O‘zbekiston Respublikasi 2016 yilda Xitoy Eksimbankidan 455 million 
AQSH dollari miqdorida infratuzilma kreditini jalb qilgan holda sharqiy 
O‘zbekistonning tog‘li qismida 19,2 km uzunlikdagi Kamchiq tunnelini qurishga 
muvaffaq bo‘lgandi. 2016 yil iyunida O‘zbekiston va XXR rahbarlari ishtirokida 
Angren-Pop elektrlashtirilgan temir yo‘li va Qamchiq tunnelining ochilish 
marosimi o‘tkazildi. Uni XXRning China Railway Group kompaniyasi amalga 
oshirgan. Ish bu bilan to‘xtamagan, O‘zbekiston qo‘shni Qirg‘iziston bilan birga 
XXRga «O‘zbekiston-Qirg‘iziston-Xitoy» temir yo‘l loyihasini BMBY doirasida 
qurish taklifi bilan 
chiqdi
.
Ta’kidlash joizki, ushbu loyiha Xitoy tomonidan emas, balki O‘rta Osiyo 
davlatlari tomonidan, BMBY e’lon qilinishidan oldin taklif 
qilingan
. O‘zbekiston-
Xitoy o‘rtasidagi qo‘shma bayonotga ushbu loyihaning qo‘shilishi Prezident 
Mirziyoevning diplomatik yutug‘i sifatida ko‘rilishi mumkin. Biroq Xitoy va sobiq 
sovet ittifoqi respublikalari temir yo‘llari relslari enining turliligi ushbu temir yo‘li 
liniyasi qurilishi 20 yilga kechiktirilishiga sabab bo‘lmoqda. 
Yuqoridagi loyihalardan tashqari, davlatimiz Osiyo Infratuzilma va 
investitsiya bankiga o‘tgan yili boshida Buxoro-Urganch-Xiva temir yo‘li 
elektrlashtirilishi 
bo‘yicha 
loyihani 
moliyalashtirish 
uchun 
ariza 
topshirgan
. Loyiha 3 bosqichdan iborat bo‘lib, Buxoro-Miskan, Miskan-
Urganch va Urganch-Xiva yo‘nalishlari uchun jami 340 million AQSH 
dollari 
so‘ralgan
. Agar u amalga oshsa, ushbu shaharlar orasidagi qatnov 
tezlashadi, turistlar harakati engillashadi va yuk tashish ishlari osonlashadi. 

---

Hozircha ushbu loyihani bank kengashi qachon tasdiqlanishi noma’lumligicha 
qolmoqda. Bundan tashqari, Xitoy tomonidan o‘rtaga tashlangan va O‘rta Osiyo 
davlatlari ham qo‘llab-quvvatlagan Xitoy-O‘rta Osiyo gaz quvurining 4-liniyasi 
bo‘lgan D-liniyasini qurish so‘nggi yillarda ortga surilmoqda. Tojikistonlik 
do‘stlarimiz bu liniyaga katta umid bilan qarashayotgan bo‘lsa-da, ba’zi bir noaniq 
sabablarga ko‘ra ushbu katta loyiha amalga oshmay turibdi. 
Nima bo‘lganida ham, taklif etilayotgan loyihalarimiz iqtisodiy jihatdan 
o‘zini oqlashi, uzoqni ko‘zlashi, loyiha amalga oshiriladigan hududlardagi aholi 
turmush sharotini yaxshilashi, barqaror rivojlanishni (sustainable development) 
yuzaga keltiradigan bo‘lishi shart. Yo‘qsa loyihalar Afrika o‘lkalaridagi kabi 
ko‘pchilik tomonidan ishlatilmaydigan yoki atrofdagi aholi uchun foydasi 
tegmaydigan infratuzilmadan iborat bo‘lib qoladi. Bunday bo‘lmasligi 
uchun xalqimiz, ayniqsa hududlardagi manfaatdor fuqarolarimiz va ekspert-
mutaxassislarimiz BMBY loyihalari haqida etarlicha ma’lumotga ega bo‘lishlari 
lozim. Xitoy bilan tuzilayotgan barcha shartnomalar iloji boricha oshkor etilishi, 
izohlanishi, ekspertizadan o‘tkazilib, ommaga taqdim etilishi darkor. SHundagina 
Xitoy bilan bo‘ladigan xalqaro aloqalarimiz o‘zini oqlashi, har ikki tomon uchun 
manfaatli bo‘lishi mumkin.