Тошкент-2021 3 Июнь 2021 10-қисм Тошкент июнь 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

tahlikada
yuradi. 
Tahlika
arab tiliga mansub bo‘lib, halokat, qo‘rquv ma’nolariga ega. 
Hasad. 
Davlatmand odamga esa hamma 
hasad 
qiladi. 
Hasad arabcha so‘z. Uning ma’nosi rashk so‘ziga to‘g‘ri keladi. 
Shirinsuxan.
Ilmli odam aqlli, 
shirinsuxan
, odobli bo‘ladi. 
Bu gap tarkibida ishlatilgan 
shirinsuxan 
so‘zi fors tiliga aloqador bo‘lib, u shirin-totli, yoqimli 
va suxan-so‘z ma’nosidagi birikmadan iboratdir. 
Zero.
Zero
, “So‘nggi pushaymon o‘zingga dushman bo‘ladi”. 
Zero 
so‘zi ham fors tilidan o‘zlashgan bo‘lib, negaki, chunki so‘zlariga muqobil keladi. 
Nafsibad. 
Davlatmand odam o‘lsa, bir 
nafsibad
odamdan qutuldik, deydilar. 
Nafsibad
ikki so‘zning birikuvidan tuzilgan bo‘lib, nafs arab tilida 
qalb, dil
ma’nolariga ega. 
Bad
fors tilidan kirib kelgan. Uning ma’nosi 
yomon 
so‘ziga to‘g‘ri keladi. Ikki so‘z birikib, 
yo-
mon qalb egasi
degan ma’noni hosil qiladi. Badiiy nutq taqozosi bilan ishlatiladigan bu toifadagi 
bo‘yoqdor so‘zlar asar matnida qo‘llanilmasa, voqealar bayoni o‘quvchi yoki eshituvchi ruhiyati-
da yuksak hissiyot uyg‘ota olmaydi. 
Badiiy adabiyotga xos bo‘lgan ushbu asosiy xususiyatni boshlang‘ich sinf o‘quvchilari ongiga 
yetkazish nihoyatda mashaqqatlidir. Shu sababli o‘qituvchi ertak matnini sinchkovlik bilan tah-
lil qilib chiqishi lozim. U o‘quvchilarni bo‘yoqdor so‘zlarning tanlanishi va qo‘llanilishi bilan 
bog‘liq sababiyatlarini tushuntirishi uchun ishni o‘sha so‘zlarning oddiy nutqdagi muqobillarini 
topishga o‘rgatishdan boshlashi kerak.
Maktablarda, xususan, boshlang‘ich ta’limda ertaklarni o‘rgatish va tahlil qilishda shu paytga-
cha ertaklardagi ana shu tarbiyaviy g‘oyalarni tushuntirish, targ‘ib qilish ustuvorlik qiladi. Natija-
da matn tahliliga, poetik tilning o‘ziga xos xususiyatlariga kam e’tibor beriladi.

---

53