Innovatsiya-ziyo

Oilaviy, Navoiy 
kabi so'zning oxiridagi 
-viy, -iy 
qo'shimchasi tarixiy- 
an’anaviy yozuvga ham, shakliy yozuvga ham mos keladi.
G ram m atik me’yor. O'zbek tili grammatikasi tilshunoslikning 
nazariy 
jihatdan 
mukammalroq 
ishlangan, 
so'z 
shakllari, 
qo'shimchalar, 
so'z 
birikmalari 
va 
gap 
tuzilishi 
ancha 
me’yorlashtirilgan bo'limi sanaladi. O 'zbek tilshunosligida sheva va 
lahjalar bilan qiyoslangan holda adabiy til uchun turlovchi, tuslovchi, 
so'z yasovchi qo'shimchalaming eng ma’qul variantlari tavsiya etilgan 
va morfologik me’yor sifatida belgilangan. Ammo nutqda bu
53

---

me’yorlarga hamma vaqt ham rioya qilinmayapti. Ulaming 
ayrimlarigaginato‘xtalib o‘tamiz.
Nutqda ko‘pincha qaratqich va tushum kelishigi qo‘shimchalari 
farqlanmasdan, 
-ning 
o'm ida 
-ni 
qo‘shimchasini qo'llash holatlari 
kuzatiladi. Misollar: 
Maryamxonim... Dod, zolimni dastidan 
(Hamza). 
Bu holat persona] nutqi sifatida qaralganda o'zini oqlaydi. Lekin 
me’yoriy nuqtayi nazardan to 'g 'ri emas. 
Direktorni xonasida ко 'rdim
(“Direktoming xonasida ko'rdim”) gapida qo'shimchaning noto'g'ri 
ishlatilishi gap mazmunini butunlay o‘zgartirib yuborgan.
Sifat yasovchi 
-li 
va ot yasovchi 
-lik 
qo'shimchalari ham nutqda 
ba’zan farqlanmaslik holatlarini ko‘rishimiz mumkin: 
xorazmlik
paxtakorlar - xorazmli paxtakorlar, yog ‘lik ovqat -yo g ‘lik ovqat.
Orttirma nisbat shaklini hosil qiluvchi 
-kaz 
va 
-qaz 
qo‘shimchalari 
ham og‘zaki nutqda ba’zan farqlanmaydi: