N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva periferIya va ofis qUrilmaLarini ta’MIrLaSh va ishLatish

Lokal shina.
ShK texnikasining rivojlanishi yuqori tezlikdagi 
operatsiyalarning hissasini oshishiga olib kelmoqda. Ma’lumki, 
protsessorning tezligi xotiradan tanlash (yoki yozish) tezligidan, 
disklardan o‘qish tezligi vidiotizimlarda akslantirish tezligidan oshib 
bormoqda.
VLB (VESA Local Bus, VESA – Video Equipment Standart 
Association – videoelektronika sohasidagi standartlar bo‘yicha 
uyushma) lokal shina standarti 1992-yilda ishlab chiqarilgan. VLB 
shinasining asosiy kamchiligi uning 80486 mikroprotsessorlari o‘rniga 
kelgan yoki ular bilan parallel ishlatilayotgan (Alpha, PowerPC) 
protsessorlar bilan birgalikda ishlatib bo‘lmasligidir.
ISA, MCA, EISA kiritish/chiqarish shinalarining ShK struk-
turasida joylari belgilanganligi bilan unumdorligi juda pastdir. 
Zamonaviy ilovalar (ayniqsa grafik ilovalar) o‘tkazish xususiyatini 
jiddiy ravishda oshirishni talab qiladi. Bu o‘tkazish xususiyatini 
zamonaviy protsessorlar ta’minlab bera oladi. O‘tkazish xususiyatini 
oshirish muammosining yechimlaridan biri tashqi qurilmalarni ulash 
shinasi sifatida 80486 protsessorining lokal shinasini qo‘llash bo‘ldi. 
Protsessorning shinasidan tizimli plataga joylashtirilgan tashqi 
qurilmalarni (disk kontrolleri, grafik adapter) ulash joyi o‘rnida 
foydalanildi. VLB (yoki VL-Bus) – standartlashtirilgan 32 bitli 

---

33
lokal shina bo‘lib, 486 protsessorining tizimli plataning qo‘shimcha 
razyomlariga chiqarilgan tizim shinasining signalini ifoda qiladi. Shina 
386 sinfiga mansub protsessorlar bilan qo‘llanishi mumkin bo‘lsa 
ham faqat 486 protsessoriga mo‘ljallangan. Pentium protsessorlari 
uchun ma’lumotlar shinasining razryadligi 64 gacha oshirilgan 2.0 
spetsifikatsiyasi qabul qilingan, ammo u keng tarqalmadi.
VLB-razyomi konstruktiv ravishda oddiy MSA-razyomga o‘x-
shaydi, ammo ISA-16, EISA yoki MCA shinalari tizim razyom-
larining kengaytmasidir. Protsessor shinasining yuklanish xususiyati 
cheklanganligi sababli tizimli platada uchtadan ko‘p VLB razyomi 
o‘rnatilmaydi. Shinaning maksimal taktlash chastotasi 66 MHz, 
33 MHz chastotada shina ishonchliroq ishlaydi. Bunda eng yuqori 
o‘tkazish tezligi 132 Mbayt/s (33 MHz × 4 bayt), ammo unga faqat 
ma’lumotlarni uzatish vaqtidagi paketli siklining ichida erishiladi. 
Haqiqatda, paketli siklda 4×4=16 bayt ma’lumotni uzatish uchun 
shinaning 5 taktini talab qiladi, hatto paketli ish tartibida o‘tkazish 
xususiyati 105,6 Mbayt/s ni tashkil qiladi, odatdagi ish tartibida 
(manzillar fazasiga bir takt va ma’lumotlar fazasiga bir takt) esa faqat 
66 Mbayt/s ni tashkil qiladi, vaholanki bu ham ISA ga qaraganda 
ko‘p. Hozirgi vaqtda VLB shinasi juda kam ishlatiladi.