Ma’ruza XI xx asrning birinchi yarmida Sharqiy Turkiston, Tibet va Afg‘oniston xalqlarining ijtimoiy-siyosiy hayoti. Reja

2-asosiy savol. 
Tibet-Xitoy munosabatlari. 
 
2-savol bo‘yicha dars maqsadi:
XX asrning boshlarida Markaziy Osiyoda, jumladan 
Xitoy va Tibet o‘rtasidagi munosabatlarni talabalarga tushuntirish. 
Identiv o‘quv maqsadlari: 
1.Tibet xalqlari, ularning ijtimoiy-iqtisodiy hayoti to‘g‘risida so‘zlab
beradi. 
2.Tibet va Xitoy o‘rtasidagi munosabatlarni o‘ziga xos jihatlarini izohlab beradi. 
 
2-savolning bayoni: 
Tibet, xitoycha Sitszan deb nomlanib, Xitoyning janubiy-g‘arbiy 
qismidagi avtonom o‘lka hisoblanadi. Ma'muriy markazi Lxasa shahri (
1642 yili 5-Dalay Lama 
poytaxtni Lxasa shahriga ko‘chirdi
). Aholisi 2,5 mlndan ortiq. Aholisining aksari qismi tibetlar, 
shuningdek, ularga yaqin syan, nu, dulun, abor, lishmi, dafla xalqlari tashkil etadi. Tibet-birma 
guruhlari tillarida so‘zlashadi. Buddizm-lamaizm
1
ga e'tiqod qilishadi. Tibetliklar o‘zlarini 
pyoba deb atashadi. Tibetning asosiy tub aholisini xo‘jalik turiga qarab, ko‘chmanchi 
chorvadorlar dokba (yaylov aholisi), dehqonlar ropba (vodiylar aholisi) deb nomlanadi.
Tibetning qisqacha tarixiga to‘xtalib shuni aytish mumkinki, Tibet xalqi mil.av. VI-V-
asrlarda Kukunor rayonidan Tibet hududiga ko‘chib o‘tgan syanlarning avtoxtonlar bilan 
qo‘shilib ketishidan kelib chiqqan. Mil. VII asrdan syanlarning bir qismi dehqonchilik bilan 
shug‘ullangan. O‘sha davrda Tibetning janubi-sharqiy qismidagi Yarlunga hukmdori Namri 
barcha qabilalarni birlashtirgan . Uning o‘g‘li Sronszangambo (649 yilda vafot etgan) 
Tibet davlatiga asos solgan. VII asrning 1-yarmida Tibetda yozma manbalar yaratilgan. 
Tisongdesen hukmronligi davrida (755—791) Tibet ayniqsa ravnaq topgan. VII–IX asrlarda 
Tibetda zamindorlik munosabatlari yuzaga kelgan. 787 yildan buddizm davlat diniga aylangan. 
Langdarma hukmronlik qilgan davrda (836 - 842) buddistlar ta'qib ostiga olina boshlandi, 
uning o‘limidan so‘ng Tibet bir nechta mustaqil hokimliklarga parchalanib ketdi. XI-
XII asrlarda bir qancha budda sektalari yuzaga keldi, monastirlar qurildi, ularning yiriklari 
atrofidagi hududlar bilan o‘zlarini