Z. D. Rasulova, Sh. H. Quliyeva, A. R. Jo‘rayev texnologiya fanini o‘qitish metodikasi

Texnologiya fani mazmunining rivojlanish tarixi va bosqichlari 
Milodgacha bo‘lgan birinchi ming yillikning o‘rtalaridan Milod davrigacha 
bo‘lgan taraqqiyot nishonasi sifatida keramika, kulolchilik ustaxonasi, charxi 
qoldiqlarining topilishi, buyumlarni ko‘plab ishlab chiqarishga talab katta bo‘lgan. 
Bu davrga oid topilmalar: sopol plitalardan qilingan mexroblar, terakotadan 
yasalgan haykalcha, turli shakldagi sopol idish, ko‘za, turtburchakli, teshikli sugd 
chaka va boshqalar bu davrdagi taraqqiyotning turli darajada rivojlanayotganligini 
bildiradi. Shahar va yirik manzillar qalin devor bilan o‘ralib, harbiy istehkomlar 
darajasida ta’mirlangan, sopol quvur bilan jihozlangan ochiq va yopiq sug‘orish 
tizimi barpo qilingan, bularning barchasini malakali hunarmandlar bajarganlar. 

---

36 
O‘rta Osiyo mazkur davrdagi ma’naviy taraqqiyotni shartli ravishda quyidagi 
davrlarga mansub deyish mumkin: 
Idishlar xilma-xilligi, qadah, kosa, riton, suvdon, ayol ziynati, libosi yuqori 
did bilan tayyorlanishi mahalliy sug‘dlarning turli din va madaniyati 
rivojlanganligini ko‘rsatdi. Xalq hunarmandchiligi sanoat ishlab chiqarish 
darajasida taraqqiy etdi. Kul, koranda, muzdur, xalfa va shogirdlar mehnatidan 
arzimas xaq evaziga foydalanilar edi. 
Qimmatbaho metallar (oltin, dur, xaqiq, zabarjad va boshq.) xalq 
hunarmandchiligida yuksak did bilan foydalanish keng avj oldi. Eftalit-turk 
koroplastikasi sopol buyum tayyorlashda cheti to‘lqinsimon kosa, likopcha, 
ilmoqsimon dastali krujka, shaffof-slyuda lok surtilgan, dastali, chumokli tor 
og‘izli ko‘za, turli maqsadda ishlatiladigan turli o‘lchamdagi qozon, shamot 
aralashtirib tayyorlangan xumcha, temirchilik o‘chog‘i, maxsus sopol vannacha, 
quyish qolibi, g‘isht terish xumdoni va shu kabi buyumlar yuksak did bilan, 
haqiqiy san’at asari darajasida tayyorganligi, hunarmandchilikning turli 
yo‘nalishlariga ixtisoslashtirilganligini bildiradi.
Hunarmandchilik xalq, elat va qabilaning yashashi, turmushi bilan 
uyg‘unlashgan holda rivojlanib, milodiy VI-XI asrlargacha yirik davlatlarning 
vujudga kelishiga sabab bo‘ldi. Juda ko‘p yillik va kishilik harbiy yurishi, mudofaa 
va hujum qurollarining taraqqiyoti bilan yo‘g‘rilib ketadi. Ana shunday urushlar 
davrida madaniy taraqqiyot, urush bo‘lgan davlatlarda bir tomondan inqirozi yuz 
bersa, ikkinchi tomondan bir davlatdan ikkinchi davlatga (urush bo‘lmagan bo‘lsa 
ham) majburiy, ma’lum tarixiy davrda, mintaqadagi umumiy taraqqiyot inikosi 
yuzaga keladi. 
Juda ko‘p tarixiy davrlarni boshdan kechirgan hozirgi yangi davr 
taraqqiyotiga nazar tashlasak, turli sohalarning rivojlanishi, jadal suratlarning 
keskin tus olishi bilan bir qatorda ishlab chiqarish sohalariga bo‘lgan ehtiyoj 
kundan 
kunga 
ortib 
boryapti. 
Mamlakatimizda 
amalga 
oshirilayotgan 
islohotlarning tub negizida yoshlarni har tomonlama bilimli qilib tarbiyalash, ular 
ongiga milliy qadriyatlarni singdirib borish, urf-odatlar zamirida yotgan 

---

37 
mehnatsevarlikka 
o‘rgatish, 
xalq 
hunarmandchilik 
sohalarining 
turli 
yo’nalishlariga qiziqtirish muhim ahamiyat kasb etadi. Bularni amalga oshirishda 
esa texnologiya ta’limining hissasi katta hisoblanadi.
 
Oliy ta’limning bakalavriat va magistratura bosqichlarida mehnat tarbiyasi 
bevosita texnologya ta’limi bilan qoʻshib amalga oshiriladi. Mehnat tarbiyasi 
berishda oʻquvchilarning boʻsh vaqtidan toʻgʻri foydalanish ham muhim 
ahamiyatga ega. O‘quvchilarning oʻquv rejasida koʻzda tutilgan, mehnat 
amaliyotini oʻtashlarini toʻgʻri tashkil etish, ularni bolalar, oʻsmirlar ijodiyoti 
saroylari, uylari, klublari va markazlari qoshidagi toʻgaraklarga koʻproq jalb qilish 
yosh avlodning komil shaxslar sifatida shakllanishida muhim ahamiyat kasb etadi.