Бухоро давлат университети жисмоний маданият факультети

ХОТИН-ҚИЗЛАР ГИМНАСТИКАСИНИНГ ЎЗИГА ХОС ТОМОНЛАРИ 
Нарзуллаев Ф.А., 
ўқитувчи, Бухоро давлат университети, Бухоро ш. 
 
Хотин-қизлар гимнастика машғулотларини уйдаги эрталабки мустақил гигиеник гимнастика 
машғулотлари ва шунингдек соғломлаштириш жисмоний тарбия тадбирлари билан бирга қўшиб олиб 
борилиши керак. Хотин-қизлар жисмоний жихатдан қанчалик бўш ривожланган бўлсалар машқларнинг 
мазмуни шунчалик турли-туман бўлиши ва жисмоний нагрускани хам шунчалик секин ошириб бориш 
лозим. 
Машғулотнинг тайёргарлик қисмига тананинг барча қисмлари учун (характери, кўлами сурати ва 
бошқалар бўйича) турли-туман машқлар киритиш лозим. Уларга оёқларни олдинга букиш, орқага 
узатиш, ён томонга кўтариш, оёқлар билан доиравий харакат қилиш, сонни ичкарига ва ташқарига 
буриш, шунингдек гавдани буриш, олдинга ва ён томонга энгашиш машқлари бевосита таъсир 
кўрсатади. Тўғри қоматни шакиллантириш машқларига алохида эътибор бериш керак. Динамик 
характердаги ва бўшашиш машқлари кўпроқ қўлланиши лозим. Қайишқоқликни ривожлантириш ва 
гавда қисмлари мускулларини мустахкамлаш машқларини параллел қўлланиш тавсия қилинади.Орқага 

---

“ХОТИН-ҚИЗЛАР СПОРТИ: ИМКОНИЯТЛАР ВА ИСТИҚБОЛЛАР” 
135 
энгашишдан (кўприкча думалоқ ошишдан) кейин бачадоннинг орқага силжишини олдини олиш учун 
олдинга энгашиш машқларини бажариш керак. 
Шунингдек оёқ мускулларини кучини ва қайишқоқлигини ривожлантирадиган машқларни хам 
унутмаслик керак. Шу мақсадда машғулотларнинг тайёргарлик ва якунловчи қисмларига ўтириш, 
сакраш ва шунингдек рақс машқларини қўшмоқ зарур.Харакат хусусиятларига кўра аёллар бир текис 
характердаги машқларни (танца шаклли рақслар) майин харакатлар ва бошқаларни бажаришга мойил 
бўладилар. Бу ихлосни хар томонлама қўллаб-қувватлаш лозим. 
Тананинг айрим қисмлари аниқ харакатлар бажариши билан бирга айниқса қўллар учун майин 
эгилувчан харакатлар қўлланиш зарур. Қўлланадиган машқларнинг мазмуни ва уларнинг ритмини 
ўзгартириш орқали жисмоний нагрускани аста-секин ошиб боришига эришилади. Гимнастика 
жихозларида машқ бажариш учун хотин-қизлар олдиндан тайёрланган бўлиши керак. Машғулотлар 
жараёнида уларни осон машқларни ўргатишдан қийин машқларни ўргатишга ўтказиш аста-секин 
табиий бўлиши учун тайёрловчи ва ёрдамлашувчи машқларни кўпроқ қўллаш керак. Гимнастика 
жихозларидан машқларни меъёрини аниқ белгилаш керак чунки улар қўл, ёлка камари ва қоринни 
пресси мускулларининг катта иш бажарилиши билан боғлиқдир. Хатто оддий осилиш ва айниқса 
таяниш машқлари елка камари ва қўл мускулларидан анча зўр беришни талаб қилади. Шунинг учун 
хотин-қизлар билан машғулотлар ўтказганда: шаклли (прекладина) баландликдаги қўшпояларда кўпроқ 
машқ бажаришларига эътибор бериш лозим бундай қўшпояларда аралаш осилишлар, таянишлар ва 
ўтиришлар сингари машқларни бирга қўшиб бажариш анча енгил бўлади. Машғулотларнинг 
тайёргарлик ва асосий қисмларига буюмларсиз хамда буюмлар билан бажариладиган (гимнастика 
таёқчаси, арғамчи, тўлдирма тўп, теннис ва бошқа тўплар билан) умумривожлантирувчи машқларни 
шунингдек гимнастика деворида ўтирғичда, паст-баланд қўшпояларда, яккачўпда хотин қизларни хар 
томонлама ривожланишини таъминлайдиган машқларни киритиш лозим. 
Юқорида санаб ўтилган воситалар машғулотларни қизиқарли ва завқли ташкил қилишга ёрдам 
беради.