Вазирлиги тошкент молия институти

Эркин савдо ҳудуди
– иқтисодий интеграцияларнинг бошланғич 
даражаси бўлиб, у мамлакатларнинг солиқ тўлашда махсус имтиёз тартибига 
амал қиладиган алоҳида ҳудудидир. Унга киритилган товарлар бож ва 
квоталар тўловидан озод этилади ва божхона назоратидан холи бўлади. 
Бунда ҳар бир давлат шахсий савдо-иқтисодий сиёсатини учинчи мамлакат 
муносабатларига ҳам ўтказиш имкониятига эга. Кўп ҳолларда эркин савдо 
ҳудудларида яратилган шарт-шароитлар туфайли қарийиб барча маҳсулотлар 
савдоси амалга оширилади. Бундан фақатгина қишлоқ хўжалик маҳсулотлари 
мустасно холос. Савдо ҳудуди унга аъзо мамлакатлардан бирига жойлашган 
унча катта бўлмаган давлатлараро котибиятда марказлашиши мумкин. Аммо, 
тегишли ҳужжатларга доир раҳбарият даврий йиғилишларда ўз 
тараққиётининг асосий параметрларига хайрихоҳ бўлиб, уларнинг баъзилари 
бусиз ҳам ўз савдо фаолиятларини амалга оширишлари мумкинлиги аён 
бўлади. 
Эркин савдо ҳудудига асосан 1960 йилда ташкил этилган Европа эркин 
савдо ассоциацияси (ЕАСТ) киради. Унинг таркибида Австрия, Финлаяндия, 
Исландия, Лихтенштейн, Норвегия, Швеция каби бир қатор мамлакатлар бор. 

---

212 
Европа иқтисодий ҳудуди (1994 й) да эса Европа Иттифоқи мамлакатлари 
ҳамда Исландия ва Лихтенштейнлар мавжуд. 
Болтиқ бўйи эркин савдо ҳудуди (1993 й) га Эстония, Латвия, Литва 
давлатлари киради; 
Марказий Европа эркин савдо ҳудуди 1992 йилда тузилган бўлиб, унинг 
таркибига - Чехия, Венгрия, Польша, Словакия мамлакатлари киради; 
Шимолий Америка эркин савдо ҳудуди (1994 й) аъзолари бўлиб Канада, 
Мексика, АĶШ давлатлари ҳисобланади; 
АСЕАН мамлакатлари эркин савдоси ҳақида келишуви (1992 й.) – Бруней, 
Индонезия, Малайзия, Филиппин, Сингапур, Тайланд давлатларини 
бирлаштиради; 
Иқтисодий алоқаларнинг чуқурлашуви ҳақида Австралия ва Янги 
Зеландия савдо келишуви (1983 й) ташкил этилган; 
Бангкок келишуви (1993й) – Бангладеш, Ҳиндистон, Корея Республикаси, 
Лаос, Шри-Ланка давлатларидан иборат.