|
Himoyaga olib chiqilayotgan asosiy holatlar:
1.
O‘smirlardagi shaxslararo nizolarni o‘rganish - ijtimoiy-psixologik holat sifatida
kelgusida psixologik amaliyot shakllari va metodlari yordamida potensial-destruktiv o‘rniga
konstruktiv yangilanishlarni olib keladi hamda ular shaxslilik rivojlanishining ijobiy kechishini
ta’minlaydi.
2.
O‘smir shaxsi rivojlanishining psixologik tahlilida maktab psixologining
psixokorreksion faoliyati shaxslararo nizolarni konstruktiv hal etish va bartaraf qilish,
ogohlantirish sub’ekti sifatidagi o‘smir shaxsini faollashtirib, uning shaxslilik rivojlanishiga
yordam berish barobarinda o‘smirning o‘z shaxsiy pozitsiyasi, qiziqishlari, maqsadlarini
anglash imkoniyatini beradi hamda ular ijtimoiy xulq-atvor diapozonini kengaytirish
imkoniyatini beradi.
3.
Maktab psixologining ishi shaxslararo nizolarni bartaraf qilish va o‘smirlik
davrida uning salbiy oqibatlarini oldini olishga qaratilib, bu psixokorreksion faoliyat sifatida
tashkil etiladi.
Natijalarning joriy qilinishi. Andijon viloyati, Asaka tumanidagi 11-umumtalim
maktabining 5-8 sinf o‘quvchilari ro‘y bergan destruktiv shaxslararo nizolarni konstruktiv, ya’ni
guruhdagi ijtimoiy-psixologik jarayonlar tuzilmasi va dinamikasiga ijobiy ta’sir ko‘rsatib,
o‘smirlar sub’ektliligining turli shakllarini kamol toptirishga xizmat qildi.
7
I.Bob. Maktabgacha tarbiya yoshi davri psixologiyasi
1.1.Maktabgacha yoshdagi bolalarning psixik taraqqiyoti
Ontogenezda 3 dan 7 yoshgacha bo‘lgan davr bog‘cha yoshi davri hisoblanadi.
Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasida juda tez sifat o‘zgarishlari bo‘lishini inobatga
olgan holda 3 davrga (3-4 yosh) kichik maktabgacha davri (4-5 yosh) kichik Bog‘cha yoshi o‘rta
maktabgacha davr (o‘rta, bog‘cha yoshi) 6-7 yosh va katta makgabgacha davr katta bog‘cha
yoshilarga ajratish mumkin. Bola rivojlanish jarayonida kishilik avlodi tomonidan
yaratilgan predmet va hodisalar olami bilan munosabatga kirishadi. Bola
insoniyat qo‘lga kiritgan barcha yutuqlarni faol ravishda o‘zlashtirib, egallab boradi.
Bunda predmetlar olamini, ular yordamida amalga oshiriladigan hatti-harakatlarni, tilni,
odamlar orasidagi munosabatlarni egallab ol i sh i , faol i yat m o t iv l ari n i n g ri vo jl an i sh i ,
q o b il i yat l arn i n g o ‘s ib borishi, katga yoshli kishilarning bevosita yordamida amalga
oshirilib borilmog‘i kerak. Asosan, shu davrdan boshlab bolaning mustaqil faoliyati kuchaya
boshlaydi. Bog‘cha yoshdagi bolalarga beriladigan tarbiya, ularning murakkab
harakatlarini o‘zlashtirish, elementar gigiena, madaniy va mehnat malakalarini
shakllantirish, nutqini rivojlantirish hamda ijtimoiy ahloq va estetik didining d a s t l a b k i
k u r t a k l a r i n i h o s i l q i l i s h d a v r i d i r .
Mashhur rus pedagogi Lesgaftning fikricha, insonning bog‘cha yoshidagi davri shunday
bir bosqichki, bu davrda bolalarda xarakter xislatlarining namunalari shakllanib, ahloqiy
xarakterning asoslari yuzaga keladi.
Bog‘cha
yoshdagi
bolalarning
ko‘zga
tashlanib
turuvchi
x u s u s i y a t l a r i d a n b i r i , u l a r n i n g h a r a k a t c h a n l i g i v a t aq l i d ch anl i gi di r.
Bo l a t ab i ati n in g as o s i y q o n u n i n i s hu n d ay ifodalash mumkin: bola uzluksiz faoliyat
ko‘rsatishni talab qiladi, lekin u faoliyat natijasidan emas, balki faoliyatning bir xilligi va
surunkaliligidan toliqadi.
Kattalar va tengdoshlari bilan bo‘lgan munosabat orqali bola ahloq me’yorlari, kishilarni
anglashi, shuningdek, ijobiy va salbiy munosabatlar bilan tanisha boshlaydi. Bog‘cha yoshidagi
bola endi o‘z g a v d a s i n i
y a x s h i
b o s h q a r a
o l a d i .
U n i n g
h a r a k a t i
muvofiqlashtirilgan holda bo‘ladi. Bu davrda bolaning nutqi jadal rivojlana
boshlaydi. U yangiliklarni egallashga nisbatan o‘zi bilganlarini mustahkamlashga ehtiyoj
sezadi. O‘zi bilgan ertagini qayta-qayta eshitish va bundan zerikmaslik, shu davrdagi
bolalarga xos xususiyatdir.
B o g ‘ c h a y o s h i d a g i b o l a l a r n i n g e h t i y o j l a r i v a q i z i q i s h l a r i j a d a l
ravishda ortab boradi, Bu avvalo keng doiraga chiqish ehtiyoji, munosabatda bo‘lish,
o‘ynash ehtiyojlarinig mavjudligidir. Bog‘cha yoshidagi bolalar nutqni bir muncha
to‘la o‘zlashtirganlari va haddan t a s h q a r i h a r a k a t c h a n l i k l a r i t u f a y l i u l a r d a
8
o ‘ z l a r i g a y a q i n b o ‘ l g a n katta odamlar va tengdoshlari bilan munosabatda bo‘lish
ehtiyoji tug‘iladi. Ular tor doiradan kengroq doiradagi munosabatlarga i n t i l a
b o s h l a y d i l a r . U l a r e n d i q o ‘ n i - q o ‘ s h n i l a r n i n g b o l a l a r i b i l a n h a m j a m o a
b o ‘ l i b o ‘ y n a s h g a h a r a k a t q i l a d i l a r .
Hamma narsani bilib olishga bo‘lgan ehtiyoj kuchayadi. Bog‘cha yoshidagi bola
tabiatiga xos bo‘lgan kuchli ehtiyojlardan yana biri, u n i n g h a r n a rs a n i ya n g i l i k s i f at i d a
k o ‘ ri b , u n i h a r t o m o n l am a bilib olishga intilishidir.
Bog‘cha yoshidagi bolalar hayotida va ularning psixik jihatidan o ‘ s i s h i d a
q i z i q i s h n i n g r o l i k a t t a d i r . Q i z i q i s h h u d d i e h t i y o j k a b i , bolaning biror
faoliyatga undovchi omillardan biridir. Shuning u c h u n h a m q i z i q i s h n i b i l i s h
j a r a y o n i b i l a n b o g ‘ l i q b o ‘ l g a n m u r a k k a b p s i x i k h o d i s a d e s a b o ‘ l a d i .
Bolaning kamol topishida qiziqishning ahami yati shundaki, bola qiziqqan
narsasini mumkin qadar chuqurroq bilishiga intiladi va u z oq v aq t d av o m i d a
q i z i q q an n ar s as i b i l an s h u g‘u l l an i s h d an zerikmaydi, Bu esa o‘z navbatida
bolaning
diqqati
hamda
irodasi
kabi
muhim
xislatlarni
o‘stirishga
va
mustahkamlashiga yordam beradi.
9
Do'stlaringiz bilan baham: |
