Uchinchi renessans: ilm-fan va ta’lim taraqqiyoti istiqbollari

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
474 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
ham Junayid al-Bag'dodiyga ergashib, "sog'lom" xizmatni afzal ko'rdilar va 
"zaharlanish" holatidan (sukra) saqlanib qolish kerakligini uqtiradilar. 
Shu bilan birga xilvatga ham e’tibor qilmay, tasavvufni ijtimoiy hayotda 
faoliyat manbai deb bilgan. U imom g’azzoliyning ’’Ixyo ulumiddin’’, Abu Tolib 
Makkiyning ’’Qutul qulub’’ asaridagi axloqiy asoslarga suyangan holda o’z tariqatini 
quydagilar asosida barpo etgan: 
1.
Yashiringan va oshkora har joyda Allohdan qo’rqish. 
2.
So’zda ham amalda ham sunnatga qattiq amal qilish. 
3.
Rohat-farog’atda ham, qiyinchlikda ham insonlardan tama qilmay, har 
narsani yo’g’iz Allohdan kutish.
4.
Katta-kichik har masalada Allohning irodasiga taslim bo’lish.
5.
Sevinchli va mahzun lahzalarda Allohdan panoh tilamoq. 
Shozaliy dunyo va din ishlarini har doim teng olib boorish kerakligini, hech 
vaqt tilanchilik qilmaslikni tavsiya qilgan. O’z zamonasida hech qanday takya 
bunyod etmagan. Tasavvufning g’oyasi bo’lgan ’’fano’’ martabasiga ma’lum bir 
tizimga ko’ra avrod va azkor o’qish orqali erishmoq mumkin, degan. O’zi belgilagan 
duolarni ’’hizb’’ nomi ostida yig’gan. Dastlab Tunisda shakillana boshlagan 
Shoziliya tariqati, asta-sekin uning xalifasi Abul Abbos Mursiy vositasida G’arbiy 
Misr va Jazoirda yoyiladi. ’’Hikmati Atoiya’’ asari muallifi Atoulloh Iskandariy 
(milodiy 1309 yili vafot etgan) ham Mursiyning murididir. Bu tariqatning yorqin 
siymolaridan biri shayx Zarruq (milodiy 1493 yili vafot etgan) bo’lib, u ham mazkur 
tariqatning keng tarqalishiga katta hissa qo’shgan. Shoziliy Tunisdagi o’z 
tarafdorlariga yo’llagan maktubida va og’zaki va’zlarida itoatda bo’lishga, Allohdan 
qo’rqishga, hukumat bilan hamkorlik qilmaslikka, shariat ko’rsatmalariga qat’iy rioya 
etishga, Rasulloh (s.a.v) sunnatlariga, dunyo lazzatlaridan yuz o’girishda da’vat etgan. 
Shoziliya tariqatchilarning faolligi Yevropa mamlakatlarining mustamlakachi 
siyosatiga qarshi kurashish, Afrika xalqlarini islomlashtirishda katta rol o'ynadi. 
Uning g'oyalari nafaqat Shimoliy va Markaziy Afrika mamlakatlarida, balki Yevropa 

---