Biologiya 5 new indd

27-rasm. 
O‘simliklar sistematikasi.
O‘simliklar dunyosi tuban va yuksak o‘simliklarga bo‘linadi (27-
rasm). Tuban o‘simliklarning tanasi ildiz, poya, bargga bo‘linmagan. 
Bunday tana 
qattana
yoki 
tallom
deyiladi. Tuban o‘simliklarga 
suvo‘tlar bo‘limi kiradi. Yuksak o‘simliklarning tanasi ildiz, poya va 
http://eduportal.uz

---

38
bargdan iborat. Yuksak o‘simliklar sporali va urug‘li o‘simliklarga 
bo‘linadi. Sporali yuksak o‘simliklarga yo‘sinlar, qirqbo‘g‘imlar va 
qirqquloqlar bo‘limi kiradi. Urug‘li o‘simliklar esa urug‘ining joyla-
shishiga ko‘ra ochiq urug‘lilar va yopiq urug‘lilar bo‘limini o‘z ichi-
ga oladi. 
Yopiq urug‘li o‘simliklar bir va ikki urug‘pallali o‘simliklar sinfiga 
ajraladi. Ikki urug‘pallali o‘simliklarga ra’nodoshlar, qoqio‘tdoshlar; 
bir urug‘pallali o‘simliklar sinfiga esa bug‘doydoshlar oilasi kiradi. 
Bug‘doydoshlar oilasiga jo‘xori va arpa turkumi kiradi. Makkajo‘xo-
ri esa jo‘xori turkumining vakilidir.
• avtotrof 
• fotosintez
• produtsent 
• sistematika
1. O‘simliklar qanday xususiyatlarga ega? 
2. O‘simliklar tabiatda qanday ahamiyatga ega?
3. Nima uchun o‘simliklar kislorod manbai hisoblanadi?
4. O‘simliklarni sistematikaga solishda qanday birliklardan foy-
dalaniladi?
5. O‘simliklar dunyosi qanday guruhlarga bo‘linadi?
6. Makkajo‘xori sistematikasini aytib bering.
28-rasmni ko‘rib chiqing. Berilgan matnni o‘qib, savollarga ja-
vob bering.
28-rasm. 
Pristli tajribasi.
http://eduportal.uz

---

39
1771-yilda britaniyalik tabiatshunos olim Jozeff Pristli quyidagicha 
tajriba o‘tkazdi (28-rasm). Ikkita shisha idish ostiga bittadan sichqon 
qo‘yib, ikkinchi shisha idishga tuvakdagi o‘simlikni ham joylashtirdi. 
Ma’lum vaqt o‘tgandan so‘ng birinchi idish ostidagi sichqon o‘lib 
qoldi, ikkinchi idishdagisi esa tirik qoldi. 
1. Birinchi idishdagi sichqonning o‘limiga nima sabab bo‘ldi? 
2. Nima uchun ikkinchi idishdagi sichqon tirik qoldi?
3. Siz bu tajribadan qanday xulosaga keldingiz? 
2. Dorivor qoqio‘tning rasmidan foydalanib, daftaringizga uning 
tashqi tuzilishi haqida ma’lumot yozing.