O’zbеkiston aloqa va axborotlashtirish

shiroq foydalanish yuli 
bilai erishiladi. 
Intensiv ishlab chiqarishga jalb etilgan resurslarning har 
bir birligidan olinadigan samaraning, pirovard mahsulot miqdorining 
o’sishida, mahsulot sifatining oshishida o’z ifodasini topadi. 
Real hayotda ekstensiv va intensiv omilar sof holda, alohida-alohida 
mavjud bo’lmaydi, balki muayyan uyg’unlikda, bir-biri bilan qo’shilgan 
tarzda bo’ladi. Shu sababli ko’proq ustuvor ekstensiv va ustuvor intensiv 
iqtisodiy o’sish turlari haqida so’z yuritiladi. 
Iqtisodiy o’sishning alohida tomonlarini tavsiflovchi ko’rsatkichlari 
ham mavjud bo’lib, ulardan asosiylari ishlab chiqaruvchi kuchlar 
rivojlanish darajasi, mehnat unumdorligining o’sishi va ish vaqtini tejash, 
shaxsiy daromad va foyda massasi, milliy iqtisodiyotning tarmoq tuzilishi 
kabilar hisoblanadi. 
Ishlab chiqaruvchi kuchlar darajasi quyidagi ko’rsatkichlar bilan 
tavsiflanadi: 
a) ishlab chiqarish vositalarining rivojlanganlik darajasi; 
b) xodimning malakasi va tayyorgarlik darajasi; 
v) ishlab chiqarishning moddiy va shaxsiy omili o’rtasidagi nisbat; 
g) 
mehnat 
taqsimoti, 
ishlab 
chiqarishning 
tashkil 
etilishi, 
ixtisoslashtirilishi va kooperatsiyasi. 
Iqtisodiy o’sishning jahon amaliyotida keng qo’llaniladigan boshqa 
ko’rsatkichi iqtisodiyotning tarmoq tuzilishi hisoblanadi. U tarmoqlar 
bo’yicha hisoblab chiqilgan YAIM ko’rsatkichi asosida tahlil qilinadi. 
Bunda iqtisodiyotning yirik sohalari, moddiy va nomoddiy ishlab 
chiqarish tarmoqlari o’rtasidagi nisbat ham o’rganiladi. 
 
2. Iqtisodiy o’sishning omillari
Iqtisodiy o’sishga ta’sir ko’rsatuvchi omillarni shartli ravishda ikki 
guruhga ajratish mumkin. Birinchi guruh 
taklif omillari, 
deb ham atalib, 
iqtisodiyotning o’sish layoqatini belgilab beradi: 

---

239 
1) tabiiy resurslarning miqdori va sifati; 
2) ishchi kuchi resurslari miqdori va sifati; 
3) asosiy kapital (asosiy fondlar) ning hajmi; 
4) texnologiya va fan-texnika taraqqiyoti. 
Bu omillar har birining yalpi mahsulot hajmiga ta’sirini baholash 
orqali iqtisodiy o’sishni tavsiflash mumkin. 
Ma’lumki, yalpi milliy (ichki) mahsulot ishchi kuchi, kapital va tabiiy 
resurslar sarflarining funktsiyasi hisoblanadi, ya’ni: 
 V= F(L,K,N,)
bu yerda: 
V
- yalpi milliy (ichki) mahsulot; 
L
- ishchi kuchi sarflari; 
K
- kapital sarflari; 
N
- tabiii resurslar sarflari. 
Bu funktsional bog’lanishdan kelib chiqqan holda iqtisodiy o’sishni 
belgilab beruvchi bir qator xususiy ko’rsatkichlarni keltirib chiqarish 
mumkin: