3 ЎҚув-услубий мажмуанинг таркибий тузилиши

ҳаракатлар дастури ва кадрлар 
таъминоти 
энг муҳим бўлиб ҳисобланади. Ҳаракатлар дастури — бу фаолиятни 
амалга ошириш учун керак бўлган ҳамма маркетинг тадбирларини ижро этувчилар 
дастурнинг ўртасида функцияларни тақсимлаган ҳолда тасвирлайдиган ҳужжатдир. 
Табиийки, маркетинг харажатларининг ҳажми ва структураси корхона 
фаолиятининг миқёси ва унинг бозордаги ҳолатига бевосита боғлиқ. Янги товарларни 

---

134 
чиқариш, кенгайиш ёки янги сотиш бозорларини ўзлаштириш, кескин ошиб 
бораётган рақобат, корхона нуфузини ошириш зарурияти харажатларнинг 
кўпайишига олиб келади. 
Санаб ўтилганлар билан бир қаторда фирмалар амалиётида маркетинг 
бюджетини аниқлашнинг бошқа усуллари ҳам қўлланилиши мумкин. Масалан, 
«қатъий белгиланган фоиз» усули, «имкониятлардан келиб чиқиб» молиялаштириш, 
«мақсад-вазифа» усули ва хоказо. 
«Қатъий белгиланган фоиз» усули
сотилиш (тушум)нинг ўтган даврдаги 
ҳажмидан фарқ қиладиган муайян улушга асосланади. Бу усул даставвал ўзининг 
соддалиги билан фарқланади ва шу сабабли кўпроқ кичик корхоналар ва яккаланган 
бўлинмалар, филиаллар ва шуъба корхоналар фаолият юритадиган тадбиркорлик 
соҳасида кенг қўлланилиши мумкин. Бу усулнинг асосий камчилиги шундан 
иборатки, маркетингнинг ривожланиши корхонанинг илгариги ютуқларига боғлиқ 
бўлиб қолади (сотилишлар ҳажми камайиши билан маркетингга ажратмалар ҳам 
шунга мувофиқ камайиб боради). 
«Имкониятлардан келиб чиқиб» молиялаштириш асосан истеъмолчиларга эмас, 
ишлаб чиқаришга йўналтирилган корхоналар томонидан қўлланади. Мазкур ҳолда 
маркетинг тадбирларига маблағларни ажратиш барча ишлаб чиқариш талаблари 
қондирилгандан 
кейин 
амалга 
оширилиши 
мумкин. 
Яъни 
бу 
ерда 
молиялаштиришнинг «колдиқ» усули ва ундан келиб чиқадиган субъективизм ва 
тасодифийлик омиллари кўриниб турибди.