O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti

1.3. Loyiha hujjatlarini tayyorlash tartibi 
 
Avtomatlagtirish sistemalarini loyihalashda yaratiladigan hujjatlar ma`lum bir 
ketma-ketlikda tayyorlanadi, bunga sabab ularning bir-biriga bog‘liqliklaridan kelib 
chiqadi. 1-rasmda avtomatlashtirish sistemalarini loyihalash tartibi keltirilgan. 
 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1. Rasm. Loyiha hujjatlarini tayyorlash tartibi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Техник топшириқ 
Технологик объектни
ўрганиш
Та
рк
и
б 
сх
ем
ас
ин
и 
ту
зи
ш
Функционал схемасини
тузиш 
Шчит ва пультларнинг умумий кўринишини
лойи
ҳ
алаш 
Назорат, ростлаш, бош
қ
ариш, сигналлаш, 
таъминотнинг принципиал схемасини 
лойи
ҳ
алаш 
Шчит ва пультларнинг монтаж схемаларини
яратиш 
Таш
қ
и ўтказишлар ва уланишлар 
схемаларини
лойи
ҳ
алаш
Электр ва трубали ўтказишлар схемаси 
Жойлаштириш схемаларини тайѐрлаш 
Тушунтириш хати 
Буюртмалар рўйхати 
Улаш , уланиш 
жадвалларини
тайёрлаш

---

Tayanch iboralar: 
Avtomatlashtirish sistemasini loyihalash

loyihalash bosqichlari

me`yoriy 
hujjatlar

ko`rsatma materiallar

tipoviy chizmalar

texnik loyiha

texnik topshiriq; 
ishchi hujjatlar. 
 
Nazorat savollari: 
1.
Avtomatlashtirish sistemalarini loyihalash fanining maqsadi haqida tushuncha 
bering. 
2.
Loyihalashda qanday me`yoriy va ko`rsatma hujjatlardan foydalaniladi? 
3.
Loyihalash bosqichlari nimalardan iborat? 
4.
Loyiha hujjatlarining tarkibi va tartibi haqida nimalar bilasiz? 
5.
Loyihalashning texnik topshirig‘iga qanday ma`lumotlar kiradi? 
6.
Avtomatlashtirish sistemalarining loyihalash qanday holatlarda bir bosqichda 
amalga oshiriladi? 
7.
Bir bosqichli loyihalashda qanday hujjatlar tayyorlanadi? 
8.
Ikki bosqichli loyihalash qanday holatlarda amalga oshiriladi? 
9.
Ikki bosqichli loyihalashda qanday hujjatlar tayyorlanadi? 
10.
Ishchi chizmalar mazmuni xususida ma`lumot bering? 
 
Adabiyotlar: 
 
1.
Texnologik jarayonlarni boshqarish sistemalari, YUsufbekov N.R. va 
boshqalar, T., O`qituvchi, 1997, 532-537 betlar. 
2.
Proektirovanie sistem avtomatizatsii texnologicheskix protsessov, Pod red. 
A.S.Klyueva, 20e izdanie, M., energoatomizdat, 1990, str.5-12. 
3.
Proektirovanie sistem avtomatiki, Martinenko I.I. i dr., 2-e izdanie, M., 
Agropromizdat, 1990, str.5-14. 
2. Avtomatlashtirilgan sistemalar va vositalarini shartli 
belgilanishlarining o`qish texnikasi . 
Reja 
1.
SHartli belgilanishning o`qish texnikasi. 
2.
Birlamchi o`lchov o`zgartkichlari belgilanishini taqqoslash. 
3.
Ikkilamchi qurilmalarning belgilanishi.
1.
SHartli o`quv texnik ko`rsatmalarini shartli belgilanishiga qaraymiz va ayrim 
paytlarda avtomatik vositalarda uchraydigan qurilmalarni belgilanishi. SHitda va 
joyiga o`rnatilishi 9 – rasmda haroratni o`lchash va to`g‘rilash uchun asboblarning 
shartli belgilanishi. U qanday o`qiladi? Dastlabki o`lchovchi o`zgartkich (sezuvchi 
element) uchun haroratlar o`zgarishi va joyiga o`rnatish. 
Misol 
uchun: 
Termoelektrikli 
o`zgartkich 
(termopara), 
qarshilik 
termoo`zgartkich (qarshilik termometri) termoballonning monometrik termometri va 
hokazolar.
ТЕ 
Т I 
T R 
TRC 
T C 
T C 
TRK 
T S 

---

a) b) v) g) d) 
9 – rasmda haroratlarni o`lchash va to`g‘rilash uchun qurilmalarni 
belgilanishi keltirilgan. 
 
9.a-rasmda
aylana ichida gorizantal chizig‘i bo`lmagan (qurilmani joyiga 
o`rnatish yoki daslabki o`lchovchi o`zgartkich 7 – jadvalda ko`rsatilgan) 
9.b-rasmda
birinchi