“Металл қуйиш усуллари” мавзусини

Nam qoliplar.
Bu qoliplardan foydalanish quyma olish siklini qisqartirib, 
narxini arzonlashtiradi. Lekin qoilplar nam bo‟lgani tufayli zich va puxtalikka ega 
bo‟lmaydi. 
Quruq qoliplar
. 
Quritilgan qoliplar puxta bo‟lib, quymani g‟ovaklik va boshqa 
nuqsonlardan xoli qiladi. 
Qolip va stejinlarni tayyorlashda quyidagi materiallardan foydalaniladi: 
Qolip qumi.
Bu qum tog‟ jinsi bo‟lib, tarkibi tabiiy kvars, gil va boshqa 
birikmalar zarralari aralashmasidan iborat. Qumlar daryo, ko‟l, ariq va tog‟ 
qumlariga bo‟linadi. Qumlar tarkibiga ko‟ra kvarsli va gilli qumlarga ajratiladi. 
Kvars qumi tarkibida gilli moddalar 2% gacha, gilli qumlarda esa gil miqdori 2% 
dan 50% gacha bo‟ladi.
Qolip gili. 
Gilli moddalar 50% dan ortiq bo‟lib, suvda qorilganda qum 
donalarini bolg‟alash xususiyatiga ega bo‟lgan o‟tga chidamli jins 
qolip gili
deb 
ataladi.
Gilli moddalarning asosi plastik va qovushoq kaolinit (Al
2
O
3

2SiO
3

2H
2
O) bo‟lib, 
undan tashqari Fe
2
O
3
, CaCO
3
, MgCO
3
, K
2
CO
3
, Na
2
CO
3 
moddalar ham bo‟ladi. Gil 
tabiatda juda ko‟p tarqalgan arzon materialdir. 
Maxsus qolip gillari (bentonitlar)
. Bular vulqon changlarining kimyoviy o‟zgarishi 
natijasida hosil bo‟ladi. Ular suv bilan qorishtirilsa, juda yopishqoq plastik massaga 
aylanadi. Ulardan nam va quruq qolip materialari tayyorlashda bog‟lovchi modda 
sifatida foydalaniladi. 
Qolip va sterjen materiallariga quyiladigan asosiy talablar: plastiklik, puxtalik, gaz 
o‟tkazuvchanlik, o‟tga chidamlilik, siqiluvchanlik, chidamlilik va tannarxning 
arzonligi. 
 
 

---

36