“Металл қуйиш усуллари” мавзусини

II. BOB: QUYMAKORLIK ASOSLARI ULAR HAQIDA TUSHUNCHA, 
QUYMA OLISH USULLARINING MOHIYATI 
II.1. QUYMAKORLIK ASOSLARI ULAR HAQIDA TUSHUNCHA 
 
 
Quymakorlik detal yoki buyumlarning zagatovkalari ko‟rinishida turli-tuman
quymalar olish jarayonidan iboratdir. Quymakorlik jarayonida qolip suyultirilgan 
metall bilan to‟ldiriladi, u qotgach, quyma detal - quyma qolipdan ajratib olinadi. 
Zarur bo‟lsa, quymalarga keyingi ishlov berish jarayonida aniq o‟lcham va shakl 
beriladi. 
Kuzatishlar shuni ko‟rsatadiki, turli mashina detallarining og‟irlik jihatidan 
qariyb 40-80 foizi quyma tarzida olinadi. Quymakorlikda metallardan bolg‟a‟lash, 
shtaplash usullari bilan tayyorlash qiyin bo‟lgan va ba‟zan mutloqo tayyorlab 
bo‟lmaydigan turli og‟irlikdagi (5 g dan tortib 300 t gacha va undan ham og‟ir) 
xilma-xil quymalar, chunonchi, avtomobil va traktorlarning silindrlar bloklari, 
stanoklarning staninalari olinadi. Murakkabligi o‟rtacha detalni prokatdan 
mexanikaviy ishlab olishda 75% gacha, shtamplangan zagotovkani ishlashida 50% 
gacha, cho‟yan quymani ishlashida esa 20% gacha metall qirindiga aylanadi. Shu 
sababli ham quymakorlik mashinasozlikda muhin o‟rin tutadi. 
Ma‟lumotlarga ko‟ra quymalarning 75% ga yaqini kulrang cho‟yanlardan, 
20% chamasi po‟latlardan, 2-3% chasi bolg‟alanuvchan cho‟yanlardan va juda oz 
qismi rangli metall qotishmalaridan olinmoqda. 
Ishlab 
chiqariladigan 
quymaning 
turiga, 
seriyasiga 
va 
boshqa 
ko‟rsatkichlariga qarab quymakorlik korxonalarining quyidagi turlari bo‟ladi: 
1.
Individual korxonalar. Bu korxonalarda ishlab chiqariladigan quymalar turi 
tez-tez o‟zgarib turadi. 
2.
Seriyalab quyma ishlab chiqaruvchi korxonalar. Bu korxonalarda ishlab 
chiqariladigan quymalar turi tez-tez o‟zgarmaydi. 
3.
Ko‟plab quymalar ishlab chiqaruvchi yirik korxonalar. Bu korxonlarda 
quymalar ming-minglab ishlab chiqariladi. 

---

33