O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat univ еrsitеti jismoniy madaniyat fakult

Mehnat va dam olish gigienasi
.Mehnatni gigienasini ilmiy tashkil qilish 
muntazam ravishda ishlab chiqarishga tatbiq qilinadigan zamonaviy fan 
yutuqlariga va ilgor tajribaga asoslanadi.Mehnatni ilmiy asoda tashkil etishda 
zamonaviy texnikani va odamlarni yogona ishlab chiqarish jarayonida 
birlashtirishga imkoniyat tugdiriladi.Moddiy va mehnat resurslaridan oqilona 
foydalanish ishlab chiqarish unumdorlig doimiy ravishda oshirishni va shu 
vaqtning ozida ishlab 
сhiqariladigan mahsulotlarning tannarhini tushirishni 
taminlaydi. Mehnatni ilmiy asoda tashkil etishda ozining moddiy tehninka 
manbaga ,nazariy dasturiga ega bolib ,mahsus tibbiy biologik hizmat imkoniatlarini 
ham ishlab chiqarishni rivojlantirishga ,ununing barcha tarmogidagi ishlarni yana 
ham yahshilashga qaratilgan.Jismoniy tarbiya vositalarining ishlab chiqarishga 
,mehnatni ilmiy asosda tashkiln qilish shakllariga umumiy tasiri kattadir.Mehnat 
gigienasiga va dam olish gigienasidan oqilona foydalana olsa ,odam organizmining 
zor gayrat qilib ishlashga tayorlaydi,uning zoriqishiga chidamliligini oshirib ,va t
bilan birga ishchanlik va mehnat unumdorligining tiklanishini 
tezlashtiradi,charchashning oldi olinadi,umumiy ish qobiliyatini ostiradi,ijtimoiy va 
mehnat faoliatinining ostishiga yordam beradi. Mehnat va dam olish haroitlarining 
yahshi tashkil qilinishi inson organizmiga ijobiy tasir qiladi,yuqori darajali ish 
unumdorligi kun boyi saqlanib qoladi,charchashni engish oson boladi,odam 
organizmida tiklanish davomida paydo boladigan jismoniy,ruhiy kuchlarning 
rivojlanishi va takomillashishi kuchayib,u sarf qilingan kuchni faol dam olish 
orqali tiklaydi.Manashu yosinda ish olib borilsa asabiylashishning oldi olinib 
boshlagan ish harakatlarini davom ettirishi,uning sonini oshirib,ayrim mehnat 
turlariniga sarflanadigan kuchni tejab borishga yordam beradi.Shunday qilib 
mehnat va dam olish gigienasi togri tashkil qilinsa ish jarayonida togri fikr 
yuritishini,harakatlarini ongli ravishda boshqarishni taminlaydi,ishlar bir meyorda 
bajarilganda odamning harakat faoliyatiga sarflanadigan kush quvvatni 
tejaydi.Mehnat va dam olish gigienasi to’gri tashkil qilinsa quyidagicha faol va 
samaraliyordamberadi:-
odamningshahssifatidahartomonlamavauygunrivojlanishiga,shakllanishiga,tarbiyas
iga,kerakli ruhiy va jismoniy sifat va hususiyatlarini rivojlanishiga va 
takomillashga;
-sogliqni mustahkamlashga,umuman ogir tez tez ozgarib turadigan sharoitga shu 
faoliyatni oziga hos bolmagan ish qobiliyatining 
osishiga,chidamlilikka,biologikjarayon va mehanizmlarning boshkarilishini 
takomillashtirishga;
Mehnat va dam olish gigienasi tog’ri tashkil qilinsa u inson organizmida ijobiy rol 
o’ynaydi: 
-odamni ijtimoiy safarbarligini,yangi mehnat topshiriqlarini bajarishga 
tayorgarligini va uning ijtimoiy faolligini,yangi kasb egallashiga,har hil kasblarni 
birga koshib olib borishga,mehnat sharoitini ozgartirishga tayorgarligini 
ostiradi.Har bir kishining ish bajarish qobiliatini va uning oz kasbiga oid faoliyatga 
puhta tayorlanishiga ko’maklashadi.

---

207 
-omillardan biri sifatida mehnat imkoniytlarini ozgarishni boshqaradi,ishlab 
chiqarish hodimlari ishining unumdorligini ko’paytiradi hamda ularning sanoat 
vaboshqa xalq xojaligi ishlarida faol qatnashishiga komaklashadi. 
-jismoniy tarbiya va sport,jamoadagi tashkiliy mashgulotlar ishlab chiqarishning 
rivojlanishiga,odamlar bir-birlarini tushunishiga va do’stlikka,ahloqiy va ijtimoiy-
ruhiy sharoitga organishiga hamda birgalikda ijodiy faoliyat korsatib,jamoada 
mehnat unumdorligini osishiga ko’maklashadi.