Ziyonet doc

Milliy o’zlikni anglashda tarixni tutgan o’rni. 
O’zlikni anglash eng avallo o’tmishni, o’rganishdan, tarixni bilishga ehtiyoj 
sezishdan boshlanadi. Darhaqiqat, o’zini anglayotgan o’zini tushunayotgan xar bir 
odam qanday oilada dunyoga kelgani, o’z ajdodlari kimlar bo’lgani, ota – bobolari 
nimlar bilan shug’illanganligi va qanday umr kechirishganini bilib olishga intiladi. 
Ularning fazilatlari va meroslari bilan faxrlanib yashaydi. 
Hayotda abadiy yashaydigan mavjudod yo’q jamiki mavjudodning ibtidosi 
va intihosi bor. Ana shu ibtido va itiho o’rtasidagi voqelik hayot tarixiga aylanadi. 
Aslini olganda hayotda faqat abadiyat va unga dahldor bo’lgan tafakkurgina 
boqiydir. Zamonlar, jarayonlar, xodisa va voqealarning biri o’tkinchi shuning 
uchun ham vaqt o’tkinchi, tarix esa abadiydir. 
Voqealar, jarayonlar shaklan o’zgaraveradi, yani hodisalar yangi voqealar 
hayot mazmunini o’zgartiraveradi. Turmush tarzini va hatto aqidalarni ham 
yangilaydi. 
Biroq, yaxlit abadiyatga aylangan hayot va insoniyat shajarasi tarix 
abadiyatini va uzluksizligini so’zsiz taminlaydi. 
Prezident I. A.Karimov o’zining “Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q” asarida 
shunday degan edi: “O’zlikni anglash tarixni bilishdan boshlanadi. Isbotlab 
bo’lmagan ushbu haqiqat davlat siyosati darajasiga ko’tarilishi zarur”. Ayni 

---

123 
o’zlikni anglash insonning o’z o’tmishi va ajdodlariga qiziqishidan boshlanishini 
uqtirayapti. 
Mustaqilikka erishganimizdan keyin halqimizning o’z yurti, tili, madaniyati, 
qadriyatlari tarixini bilishga, o’zligini anglashga qiziqishi ortib bormoqda. Bu 
tabiiy xol. Odamzod borki avlod – ajdodlarini kimligini, nasl – nasabini, o’zi 
tug’ilib voyaga etgan qishloq, shahar xullaski, Vatanning tarixini bilishni istaydi.
Hozir O’zbekiston deb ataluvchi hudud yani bizning Vatanimiz nafaqat 
Sharq balki, umumjahon tsivilizatsiyasi beshiklaridan biri bo’lganini butun jahon 
tan olmoqda. Bu qadimiy va tabarruk tuproqdan buyuk allomalar, fozilu fuzalolar, 
olimu ulamolar, siyosatchilar, sarkardalar etishib chiqqan. Diniy va dunyoviy 
bilimlarning asoslari mana shu zaminda yaratilgan, sayqal topgan, eramizgacha va 
undan keyin qurilgan murakkab suv inshoatlari shu kungacha ko’rku fayzini 
mahobatini yo’qotmagan asori atiqalarimiz qadim – qadimdan yurtimizda 
dehqonchilik, hunarmandchilik madaniyati, memorchilik va shaharsozlik sanati 
yuksak bo’lganidan dalolat beradi degan edi, Prezident I. A. Karimov.
Milliy o’zligini anglashda xozirgi kelajak avlod nimalar qilishi kerak degan 
savol turadi? 
Birinchi navbatda dunyoga kelgan xar bir bolani ota – ona, keyin esa 
murabbiy o’qituvchi uning talimi jarayoni bilan birgalikda tarbiyasi bilan ham 
jiddiy shug’illanishi-miz lozim.o’zlikni anglash uchun yoshlikdan tarixdagi 
mashhur olimu fuzalolar, olimlarning, donishmandlarning qilgan ishlariyu o’gitlari 
orqali shakllantirib borishimiz lozim.
Masalan, Geradotning “Tarix” kitobida yozilganidek, uch ming yil avvalgi 
ajdodlarimizda qadrlanadigan xislatlarning eng asosiysi jasurlik ekan. Undan 
keyingi muhim xislat adolatlilik va moxirlik bo’lgan. Har bir ishni bajarganda, 
jumladan otda yurish ov qilish kabilarni yuqori maxorat bilan bajarish ajdodlarimiz 
uchun fazilat hisoblangan.
Manaviy merosimiz hisoblangan epik rivoyatlarda, jumladan: “Avesto”, 
Firdavsiyning “Shohnoma” Mahmud Qoshg’ariyning “Devonu lug’otit – turk”, 
“Go’ro’g’li” va “Alpomish” dostonlari va boshqa asarlarda ajdodlarimizning 
vatanni sevish, or – nomus va do’stlariga sadoqat kabi sifatlar ularning asosiy 
ijtimoiy xislatlari xisoblangan. 
Zardushtiylikning muqaddas kitobi “Avesto” da tarbiya hayotning eng 
muxim tirgakni tarbiyalaganda u avallo yaxshi o’qishni, yozishni o’rganishi kerak, 
deyilgan “Avestoda” inson o’z mehnati tufayli barcha yomonliklardan, 
yovuzliklardan qutilishi mumkin degan g’oyalar bor, unda ahloqiylikning asosi – 
yaxshi fikr, saxovatlilik yaqin kishiga mexribon bo’lish, muxtojlarga 
ko’maklashish yovuzlikka qarshi kurashish kishilarning tinchligi va baxt saodatini 
muxofaza qilish axillik va do’stlikda yashashga intilish yaxshi niyatlar va fikrlar 
tushunilgan. Mana shunday yuksak fazilatlar, xislatlar orqali hozirgi davrni kelajak 
avlodni o’tmishimizdagi buyuk daxolarning qilgan ishlari orqali ham ularga saboq 
berib ularni ana shunday ezgulikka, yaxshilikka, xuddi shularday shu tutishga 
chorlamog’imiz lozim.
Ana shundagina bizning manaviyatimiz boy bo’lishi bilan birgalikda 
o’tmishimizning naqadar chuqur ildiz otganligi va yuksak taxsinga sazovor 

---

124 
ekanligini his qilgan holda qalbda jo qilishimiz darkor. Mana shular orqali ham 
aytishimiz mumkinki milliy o’zlikni anglashda tarixni tutgan o’rni beqiyosdir.