Ctzbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. O u m o V, O. Abduqudusov, L. Uzoqova, M. Ahmedjonov, D. Jalolova

Davlat ta ’lim standartlari (
DTS)- umumiy o'rta, o‘rta maxsus. 
kasb-hunar va oliy ta’lim mazmuniga hamda sifatiga qo'yiladigan 
talablami belgilaydi. DTSlarini bajarish O'zbekiston Respublikasining 
barcha ta iim muassasalari uchun majburiydir.
Oliy taiim ning Davlat ta iim standarti (bundan keyin OTDTS) 
kadrlar tayyorlash sifatiga, taiim mazmuniga qo‘yilgan talablar; taiim
oluvchilar tayyorgarligining zaruriy va yetarli ta iim muassasalari 
bitiruvchilariga qo'yilgan malakaviy talablar; o'quv yuklamasining 
maksimal hajmi; ta iim muassasalari faoliyati va kadrlar tayyorlash 
sifatini baholash tartiblari hamda y o i-y o ‘riqlarini belgilaydi.
ОТ DTS o‘quv jarayonini tartibga soluvchi, ta iim muassasalari 
faoliyati va kadrlar tayyorlash sifatini baholovchi me’yoriy hujjatlar: 
bakalavriat ta iim yo‘nalishlari, magistratura ixtisosliklari uchun DTS, 
o‘quv rejalari, o‘quv fanlari dasturlari va boshqalarni tayyorlash 
uchun asosdir.
Kasb-hunar ta ’limi tarmoq standarti
— yo‘nalishlar bo‘yicha kichik 
mutaxassislarni tayyorlashning zarur va yetarli mazmuni hamda 
pirovard m aqsadlarini aniqlaydi, ta iim oluvchilarning o'quv 
yuklamalari hajmi va standart sifatlari nazoratini belgilab beradi.
Oliy taiim ning birinchi bosqichida ta iim dasturlari umumiy o‘rta 
va o ‘rta maxsus, kasb-hunar t a ’limi bilan uzluksiz va uzviy 
ta’minlanishini inobatga olgan holda ishlab chiqilishi va talabalarning 
quyidagi majburiy fanlarni o‘zlashtirishini nazarda tutishi zarur:
- gumanitar va ijtimoiy-iqtisodiy;
- matematik va tabiiy-ilmiy;

---

- umum kasbiy;
- ixtisoslik;
- qo‘shimcha.
Kasbiy faoliyat uchun zarur ko‘nikma va malakalarni bakalavriat 
ta ’lim dasturlari bilan uzluksizlik va uzviylik ta ’minlanishini ko‘zda 
tutib, ishlab chiqilishi va talabalar tomonidan quyidagi majburiy 
bloklar o‘zlashtirilishini nazarda tutishi zarur:
- umummetodologik fanlar;
- mutaxassislik fanlari;
- ilmiy faoliyat.
Ta’lim- tarbiya jarayonini tashkil etishni rejalashtiruvchi, asosiy 
hujjat o‘quv rejalari hisoblanadi. 0 ‘quv rejasi kasb-hunar ta iim
muassasalarida taiim-tarbiya jarayonini samarali tashkil etishni, o‘quv 
fanlarini alohida o'rganish sur’atini ta ’minlovchi hujjatdir.
O'quv rejasi — har bir yo'nalish uchun alohida tuzilib, vazirlik 
tomonidan tasdiqlanadi. Unda quyidagilar o‘z ifodasini topadi:
1. Tayyorlov yo‘nalishi (ixtisoslik) kodi va uning nomlanishi
2. 0 ‘qish muddati
3. 0 ‘qishni tugatgandan so‘ng olinadigan akademik darajasi
4. Taiim shakli
5. 0 ‘quv davrining taqsimoti (jadvali)
6. 0 ‘quv jarayonining rejasi
6.1. 0 ‘rganiladigan o‘quv predmetlari
6.2. Har bir o‘quv predmetini o‘rganish uchun ajratilgan umumiy 
vaqt miqdori
6.3. 0 ‘rganish uchun ajratilgan vaqtni-ma’ruza, amaliy mashg‘ulot, 
laboratoriya ishlari, seminarlar, kurs loyihalari va mustaqil taiim ga 
qanday miqdorda taqsimlanganligi
6.4. 0 ‘quv predmetini qaysi bosqich, semestrlarda, haftasiga qancha 
soatdan o‘rganish tartibi
7. Davlat attestatsiyasi
8. Tanlov fanlarining ro‘yxati
9. Izohlar
0 ‘quv rejalari mazmuni va tuzilishiga mos holda quyidagi omillarga 
e’tiborni qaratmoq lozim:
- T aiim va tarbiyaning maqsadli yo‘naltirilganligiga;
- Mehnat va ishlab chiqarish jarayonining tuzilishiga;
- T a iim - tarbiya jarayonining qonuniyatlariga.

---

0 ‘quv rejalarini ishlab chiqishda b o ‘lg‘usi m utaxassislarda 
shakllantirilayotgan malaka mahoratlari darajasining o‘rganilayotgan 
o‘quv fanlari miqdoriga va o'rganish davriga aniq mos tushishini 
e ’tiborda tutm oq lozim. Bo‘lg‘usi m utaxassislarning bilim va 
ko‘nikmalarining shakllanishini, har bir fanni bosqichma-bosqich 
chuqur o‘rganishlari, qulay va muhimligini ham nazarda tutishi kerak 
boiadi.
Dastur
o ‘auv predm etining m azm uni, uni tuhsil oluvchilar 
tomonidan o'zlashtirilishining eng maqbul usullari, tartibi, axborot 
manbalarini o‘zida mujassamlashtiruvchi m e’yoriy hujjatdir.
0 ‘quv dasturi
- shu nom bilan nomlangan o‘quv predmetiga tegishli 
boiadi. 0 ‘quv predmeti - taiim muassasasida o‘rganish uchun fan, 
texnika, san’at, ishlab chiqarish faoliyatining muayyan sohasidan 
tanlab olingan bilim, ko'nikma, malaka va shaxsiy fazilatlar tizimidir.
T aiim standartlarida belgilab berilganidek, umumiy va maxsus 
talablar, bilim va ko‘nikmalar, o‘quv rejalaridagi umumkasbiy va 
maxsus fanlarda o‘zaro uzviyligini ta ’minlash, fan dasturlarini zamon 
talablariga mos ravishda oddiydan murakkabga qarab tuzib chiqish, 
har bir fan dasturlarining mavzulariga mos ravishda qo‘shimcha 
ko‘rgazmali qurollar yaratish o‘qituvchilarga murakkab vazifalarni 
qo'yadi, talabalarning esa nazariy bilimlarini shakllantirib boradi.
Kichik mutaxassislar tayyorlashga qo'yilgan talablarning hujjatli 
asosini tasvirlaydigan o‘quv dasturlarida pedagogik maqsadlaming to iiq
va aniq belgilanishi talab qilinadi. Toiiqlik deganda mazmunning barcha 
zaruriy va qo‘yilgan maqsadga erishish uchun yetarli elementlami 
kiritish tushuniladi. Aniqlik deganda esa real o‘quv jarayonida berilgan 
mazmunni joriy qilish yoiini ko‘rsatadigan elementlar va belgilar 
tasawur etiladi.
0 ‘quv-dasturiy hujjatlar tuzilmasi va mazmunini ishlab chiqish 
o‘qitish jarayonini takomillashtirish va mehnat bozori talablariga javob 
beradigan malakali kadrlar tayyorlashda muhim ahamiyatga ega.