O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun

Asosiy o‘quv savollari
1. Ovqat hazm qilish a ’zolari kasalliklarining sabablari; ishtaha buzilishlari.
2. Og'iz bo’shlig'ida ovqat hazm qilinishining buzilishlari.
3. So 'lak bezlari junksiyasining buzilishlari.
4. Yutinishning buzilishlari.
5. Me 'da sekretor junksiyasining buzilishlari.
6. Me ’da harakat junksiyasining buzilishlari.
7. 
Me ’da va о 'n ikki barmoq ichak yara kasalligining patogenezi.
8. Operatsiya qilingan m e ’da patojiziologiyasi (postgastrorezeksion
sindromlar).
9. Ichakda ovqat hazm qilinishining buzilishi.
10. Pankreatitlar.
11. Membrana (devor oldi) ovqat hazm qilinishining buzilishi.
12. Ichakning so ‘rish va ajratish junksiyasining buzilishi.
13. Ichak harakat junksiyasining buzilishi.
14. Ichak tutilishi
15. Ichak autointoksikatsiyasi.

---

A n n o ta tsiy a
Ovqat hazm qilish tizimi kasalliklari aholi orasida keng tarqalgan. 
Ularning xarakteri va kam - ko‘p uchrashi geografik va ijtimoiy sharoit, 
ilgaridan shakllangan hayot tarzi, ovqatlanish xususiyatlari, aholining 
gigiyenik tarbiyasi va m adaniyati, so g 'liq n i saqlashning rivojlanish 
darajasiga b o g ‘liq. O shqozon-ichak trakti kasalliklarining sabablari 
va rivojlanish m exanizm lari m urakkab va k o ‘p shaklli. Ovqat hazm 
qilish a ’zolari kasalliklarining etiologik omillariga quyidagilar kiradi:
1) ovqatlanishdagi nuqsonlar, sifati yomon va quriq ovqat, ovqatni 
juda issiq yoki juda sovuq holda iste’mol qilish va b.;
2) infeksiyaiar (tif, paratiflar, dizenteriya, xolera, salmonellez);
3) singuvchi radiatsiya va zaharlovchi moddalar ta’siri;
4) ko‘p chekish va ko‘p alkogol iste’mol qilish;
5) asab buzilishiga sabab b o ‘luvchi ruhiy om illar (travma, salbiy 
hislar, intoksikatsiyalar va endokrin buzilishlar);
6) kasb va ijtimoiy zararlar (tipografiya, kimyoviy sanoatda va h.k. 
ishlash);
7) o ‘smalar.
Odam hayotida yuz beradigan erergetik va plastik sarflanish hamda 
organizmga ovqat qabul qilish orasida mos kelishlik ochlik va tashnalik 
sezgisi orqali ta ’minlanadi va u ishtaha buzilishida o‘zgarishi mumkin.
Ishtahaning yo ‘qolishi
(«anoreksiya», «ап» - «yo‘qlik», «orexis» 
- «ishtaha») ovqatga oid m arkaz faoliyatining buzilishi bilan bog‘liq 
bo* lib, bosh miya po‘stlog‘ining ortiqcha qo‘zg ‘alishi, ayniqsa, kuchli 
ta’sirlar, masalan, og‘riq chaqiruvchi omillar ta’sirida rivojlanadi. Ruhiy 
kasalliklarda uchraydigan ovqat yeyishdan astoydil bosh tortish, ozib 
ketish va ochlikning boshqa sim ptom lariga olib keladi. Anoreksiya, 
shuningdek oshqozon-ichak kasalliklarida (gastroenteritlar), o ‘tkir va 
su ru n k a li in fe k siy a lard a , av itam in o zlard a, o rganizm ning ortiqcha 
qizishida, endokrin kasalliklarda, xavfli o ‘smalarda kuzatiladi. Tajribada 
anoreksiyaui gipotalamusning ventralateral yadrolarini qitiqlash orqali 
chaqirish mumkin.
Ishtahaning pasayishi - giporeksiya -
bunga qattiq charchash, uyda 
yoki ishda asabiylashish sabab bo‘lishi mumkin. Bolalarda esa ularning 
ovqatlanish tartibining buzilishi, shuningdek ovqatlanish ratsioniga 
yangi ovqat mahsulotlarini kiritish sabab bo‘lishi mumkin. Har qanday 
ovqatni yeyavermaslik, tanlab ovqatlanish (Shmidt R., Tevs G., 1986) 
k o ‘p in c h a a y o lla rn in g h o m ila d o rlik d av rid a va kasal o d am lard a

---

kuzatiladi. G iporeksiya asosan g astro enterit va k o 'p g in a infeksion 
kasalliklarga xos.