J jaloloy, A. Fattaxov, I. Axmedov, I. Xotamov, G. Xodjamuratoya, A. Azlarova, A. Shadmankulov, D. Jaloloya, D. Qosimov



Download 9,18 Mb.
Pdf ko'rish
bet20/234
Sana12.02.2022
Hajmi9,18 Mb.
#444852
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   234
Bog'liq
Biznes marketingi

1.3. Biznes marketing muhiti
Bugungi kunda jahondagi iqtisodiy kuchlar orasida raqobat 
kuchaymoqda. Bunday o ‘zgarishlar sharoitida kompaniya oltita asosiy 
muhitiga e ’tibor qaratishi kerak: iqtisod, demografiya, tabiat, siyosat, 
texnologiya va madaniyat.
Iqtisodiy muhit.
Iqtisodiyotdagi imkoniyat xaridorlarning daromadi, 
baholar va kreditlarga bog‘liq. Marketolog iste’molchining daromadlari 
va xarajat qilish istagiga katta e’tibor berishi kerak.
Juda past daromad darajasi.
Bunga asosiy izoh — milliy industrial 
tuzilishdir. Milliy industrial tuzilishning to ‘rt turi mavjud.
1. 
Iqtisodiyotning qashshoqligi. Bu odamlaming aksariyat qismini 
oddiy qishloq xo'jaligiga jalb qilinishidir. Ular mahsulotning katta qismini


sotadilar, qolganini esa boshqa tovarlar va xizmatlarga ayirbosh (barter) 
qiladilar. Bu marketologga katta imkoniyat bermaydi.
2. Xom ashyo eksporti. Bu iqtisodiyot elementlarini O'zbekistonda 
ko‘rish mumkin. Bunda paxta yoki boshqa tabiiy resurslar yetkazib berish 
bilan birga boshqa munosabatlarda kam zaxiralar mavjud. Foydaning 
asosiy qismi shu mahsulotdan olinadi. Bu tarmoqlar yig‘ish-terish 
uskunalari va ularga tegishli jihozlar borasida yaxshi bozordir.
3. Sanoatlashayotgan iqtisodiyot. Bunda ishlab chiqarish mamlakat 
YalMning 10—20 %ni tashkil qiladi. Misol tariqasida 0 ‘zbekistonni 
olamiz. Ishlab chiqarishni yuksalib borishi munosabati bilan mamlakat 
eksportga ko‘proq xomashyo bilan bir qatorda, og‘ir mashina va 
uskunalar chiqara boshladi va tayyor mahsulotlar, qog‘oz mahsulotlari 
va qayta ishlangan oziq-ovqat mahsulotlarini kamroq import qila boshladi. 
Aholining mulkchilikka munosabati o ‘zgara bordi. Uning tarkibida 
mulkdorlar sinfi vujudga keldi.
4. Sanoatlashgan (industrial) iqtisodiyoti ishlab chiqarish tovarlari 
va investitsiya fondlarining asosiy eksportchilar hisoblanadi. Ular ishlab 
chiqarish tovarlarini xomashyo va yarimfabrikatlarga almashtiradilar, 
eksport qiladilar.
Ikkinchi asosiy kuch — iste’molchilardir. Chunki aynan xaridorlar 
bozomi yaratadilar. Sotuvchilar aholi soni o ‘sishidan va yosh, m a’lumot 
darajasi, migratsiya kabilardan manfaatdordirlar. O'zbekistondagi 
umumiy iqtisodiy vaziyat markazlashtirilgan taqsimlashdan erkin bozor 
iqtisodiyotiga o‘tish bilan tavsiflanadi.
Har qanday jamiyatda aholi 5 ta m a’lumot guruhiga bo ‘linadi: 
savodsizlar, tugallanmagan o ‘rta ma’lumotlilar (maktab m a’lumoti), 
tugallangan o‘rta ma’lumotlilar (o‘rta maxsus m a’lumotlilar), oliy 
ma’lumotlilar.
An’anaviy oila tarkibi odatda er, xotin va bolalarni, 0 ‘zbekistonda 
esa bulaiga qo‘shimcha buva va buvini ham o‘z ichiga oladi. Bu guruhlardagi 
o ‘zgarishlar samarasi faqat ommaviy bozorning bir ko‘rinishi xolos. 
Bunday ko‘rinishlar ko‘pincha mikrobozorlarga xos bo‘lib, bu bozorlar 
aholi yoshi, jinsi, axloqiy qarashlari, m a’lumoti, demografik holat, 
hayotiy tajribasi va shu kabilar bilan farqlanadi. H ar bir guruh o ‘z 
barqaror ehtiyojlariga va xarid tavsiflariga ega.
Tabiiy muhit sotuvchilar uchun kirish m a’lumotlari sifatida zarur, 
yoki marketologlaming faoliyatiga ko‘maklashadi. Butun dunyo bo‘y-


lab ko‘p shaharlarda ekologiya va atrof-muhitning ifloslanishuvi aholi 
salomatligiga katta xavf tug‘dirmoqda. Yirik konsernlar yerning ozon 
qatlamini shikastlantirishda davom etmoqdalar. Bu, sayyoramiz uchun 
katta tahdiddir. Mahsulot sotuvchilar tabiatdagi quyidagi tendensiyalar 
haqida xabardor bo‘lishlari kerak:
— xomashyo yetishmasligi;
— tiklanmaydigan resurslarning tugab borayotganligi;
— tiklanadigan resurslarning tugayotganligi;
— energiya resurslarining ko'plab sarflanayotganligi;
Masalan, 0 ‘zbekistonda atrof-muhitning ifloslanishi darajasi ancha 
yuqori. Birinchidan, 0 ‘zbekiston Orol dengizining quriyotganligidek 
katta ekologik muammoga ega. Buning ustiga 0 ‘zbekistonda suv 
zaxiralari juda kam. Bu esa iqtisodiyotda katta rol o ‘ynaydi. K o‘plab 
shaharlar, masalan, Chirchiq, Farg‘ona, Navoiy kabilar katta kimyo 
zavodlariga ega va bu yerlarda kimyoviy ifloslanish muam mosi 
ko‘ndalang bo‘lib turibdi.
Texnologok vaziyat taqdirimizni belgilab beradigan eng dramatik 
kuch bo‘lishi mumkin. 0 ‘zbekiston bo'yicha sanoat turli mintaqalarda 
va korxonalarda texnologiya rivojlanganligining turli darajalaridadir. 
0 ‘zbekistonda kompyuterlashtirilgan yuqori texnologiyalarga ega 
zavodlar va kombinatlar bilan birga, 30 yil va undan ortiqroqqa eskirgan 
uskunalar bilan jihozlangan korxonalar ham bor.
Erkin bozor iqtisodiyotining hatto eng liberal tarafdorlari ham 
b a ’zi o ‘rinlarda boshqariladigan tizim zarur ekanligini tan oladilar. 
Yaxshi yo‘lga qo'yilgan boshqarib turish raqobatni qo‘llab-quwatlashi, 
tovarlar va xizmatlar bozorlarini sug'urta qilishi mumkin.
Madaniy muhit. Madaniy muhit asosan jamiyatdagi qadriyatlar, 
m a’qul ko‘rishlar va xulq-atvorni aks ettiradigan muassasalar va boshqa 
kuchlardan tashkil topgan. Odamlar ularning asosiy e’tiqodlari va 
qadriyatlarini shakllantiradigan jamiyatda voyaga yetadilar. Ular o ‘zaro 
munosabatlarda yuzaga keladigan dunyoqarashlarni o ‘zlariga singdira- 
dilar. Ularning e ’tiqodlari va qadriyatlarining mohiyati intilishlar 
darajalaridan iborat. Masalan, o‘zbeklar ish, nikoh, muruwat va halollik 
kabilarga katta ahamiyat beradilar. Bu e’tiqodlar kundalik hayotda o ‘ziga 
xos m unosabatlar va xulq-atvorni shakllantiradi. E’tiqodlar va 
qadriyatlar mohiyati ota-onadan bolaga o‘tadi va maktablar, hukumat 
tomonidan mustahkamlanib boradi.


0 ‘zbekistondagi madaniy muhit g'arbdagidan bir qadar farq qiladi. 
0 ‘zbekistondagi asosiy m adaniy qadriyat — oila, o ta - o n a va 
qarindoshlar, keksalarga hurmat, bolalarga muhabbat va diniy e ’tiqod 
erkinligidir. Ishlash uchun asosiy motiv hayot kechirish uchun mablag4 
iste’mol uchun moddiy ne’matlar yaratish zarurati va ayrim hollarda 
ishga qiziqishdir.

Download 9,18 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   234




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish