Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

xizmatlar eksporti
– O‗zbekiston Respublikasining yuridik va jismoniy 
shaxslari tomonidan chet ellik yuridik va jismoniy shaxslar uchun, ularni bajarish 
(ko‗rsatish) joyidan qat‘iy nazar, bajarilgan ishlar (ko‗rsatilgan xizmatlar);
xizmatlar importi
– chet ellik yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan 
O‗zbekiston Respublikasining yuridik va jismoniy shaxslari uchun, ularni bajarish 
(ko‗rsatish) joyidan qat‘iy nazar, bajarilgan ishlar (ko‗rsatilgan xizmatlar);
hamkor-mamlakat
– bu xizmatlarni
 
eksport qilishda xizmatlar iste‘molchisi 
qaysi mamlakatning rezidenti bo‗lsa shu mamlakat, xizmatlarni import qilishda esa 
xizmatlarni taqdim etuvchi (ko‗rsatuvchi) qaysi mamlakatning rezidenti bo‗lsa shu 
mamlakat hisoblanadi;
rezidentlar
–O‗zbekiston Respublikasi fuqarolari, O‗zbekiston Respublikasida 
doimiy yashash joyiga ega bo‗lgan chet el fuqarolari va fuqaroligi bo‗lmagan 
shaxslar; O‗zbekiston Respublikasida ro‗yxatdan o‗tgan yuridik shaxslar, 
O‗zbekiston Respublikasining chet eldagi, diplomatik maqomdan foydalanuvchi 
diplomatik va boshqa vakolatxonalari, shuningdek O‗zbekiston Respublikasi
tashkilotlarining 
xo‗jalik 
yoki 
boshqa 
turdagi 
tijorat 
faoliyati 
bilan 
shug‗ullanmaydigan chet eldagi vakolatxonalari;
norezidentlar 
– O‗zbekiston Respublikasining rezidentlari jumlasiga 
kirmaydigan shaxslar hisoblanadi. 
Xizmatlar xalqaro savdosi statistikasi bo‗yicha qo‗llanmaga muvofiq 
xizmatlar xalqaro savdosi quyidagi usullarda amalga oshirilishi mumkin: 
a) transchegaraviy taqdim etish – bir mamlakatning xizmat ko‗rsatuvchisi 
boshqa mamlakat iste‘molchisiga xizmatlar ko‗rsatadi va bunda ulardan hech biri 
boshqa mamlakat hududida harakatlanmaydi, xizmat esa milliy chegaralarni kesib 
o‗tadi (masalan, yuklarni transportirovka qilish xizmatlari);
b) chet eldagi iste‘mol – bir mamlakat rezidenti xizmatlarni iste‘mol qilish 
uchun boshqa mamlakatga keladi (masalan, turizm faoliyati (muzeylar, teatrlar va 
h.k.larga borish), norezidentlarga tibbiy xizmat ko‗rsatish, xorijda chet tillarini 
o‗rganish, xorijda kemalarni ta‘mirlash); 

---

v) tijorat faoliyati bilan ishtirok etish – boshqa mamlakatlarda joylashgan o‗z 
filiallari orqali xizmat ko‗rsatish (masalan, xorijiy kasalxona tomonidan 
ko‗rsatiladigan tibbiy xizmatlar, xorijiy maktabda o‗qitish, xorijiy bankning 
mahalliy bo‗linmalari yoki filiallari ko‗rsatadigan xizmatlar); 
g) jismoniy shaxslarning ishtirok etishi – xizmatni o‗z nomidan yoki o‗z ish 
beruvchisi nomidan ko‗rsatish uchun iste‘molchining mamlakatiga kelishi 
(masalan, xorijiy firma tomonidan yuborilgan xorijiy auditorning xizmatlari, xorijiy 
artistlarning gastrollari va h.k.). 
O‗zbekistonga xorijdan mablag‗ quyidagi yo‗llar bilan jalb qilinadi
97
: 

davlat yoki O‗zbekiston Respublikasi rezidenti bo‗lmish yuridik va 
jismoniy shaxslar tomonidan zayomlar, tovarlar yoki xizmatlarni import qilish 
shaklida kreditlar jalb etilishi; 

norezidentlar mablag‗larining O‗zbekiston Respublikasi moliya institutlari 
tomonidan depozitlarga jalb etilishi; 

lizing operatsiyalari; 

O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi va rezidentlarning 
obligatsiyalar, veksellar hamda boshqa xil qimmatli qog‗ozlar chiqarib, chet el 
bozorlarida joylashtirishi; 

boshqa tur va shakllardan foydalanish.