Iqtisodiy bilim asoslari

117
116
117
uchun o‘z fuqarolari, firma va korxonalardan soliq ko‘rinishidagi to‘lov undiradi. Demak, 
mamlakat fuqarosi sifatida har birimiz bizga ko‘rsatilayotgan tibbiy xizmat, ta’lim, mudofaa 
xizmati, jamoat tartibini saqlash kabi xizmatlar uchun davlatga soliq ko‘rinishida haq 
to‘lar ekanmiz.
Ikkinchi tomondan, davlat muayyan sohada faoliyat ko‘rsatayotgan firma va korxonalar 
to‘laydigan soliqlar miqdorini kamaytirib, ularga ma’lum soliq imtiyozlari berishi mumkin. 
Bu esa korxonalar faoliyatini rag‘batlantirib, ishlab chiqarilayotgan mahsulot hajmining 
oshishiga olib kelishi mumkin. Demak, soliqlar yordamida davlat korxonalar iqtisodiy 
faoliyatini rag‘batlantirib turishi mumkin ekan.
Shuningdek, davlat aholining kam ta’minlangan qatlamlaridan kamroq, boy 
tabaqalaridan ko‘proq soliq undirib, aholi daromadlarining qayta taqsimlanishiga hissa 
qo‘shishi mumkin.
Soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar davlat budjetiga yoki davlatning maqsadli 
jamg‘armalariga kelib tushadi. Soliqdan tushgan mablag‘lar ta’lim, sog‘liqni saqlash, 
huquqni muhofaza qilish tizimlari, davlat boshqaruv organlari ehtiyojlariga, qarilik 
nafaqalari va boshqa to‘lovlarni amalga oshirishga yo‘naltiriladi.
SOLIQ TURLARI
Korxonalardan, ya’ni yuridik shaxslardan olinadigan soliq turlariga: korxona foydasi 
(daromadi)dan to‘lanadigan soliq, aksiz solig‘i, korxona mol-mulkidan to‘lanadigan 
soliq, yer solig‘i, qo‘shilgan qiymat solig‘i, tabiiy resurslardan foydalanganlik uchun 
to‘lanadigan soliq va boshqalar kiradi. Respublikamiz qonunlariga muvofiq tashkil 
etilgan korxonalar, firmalar, ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish muassasalari 
yuridik 
shaxslar
hisoblanadi
Soliqlar bevosita va bilvosita soliq turlariga bo‘linadi. Fuqaro va korxonalardan bevosita 
davlat xazinasiga undiriladigan soliqlar 
bevosita soliqlar
deb ataladi. Korxona foydasi (daromadi)
dan olinadigan soliq, yer solig‘i, daromad solig‘i kabilar bevosita soliqlar jumlasiga kiradi.
Fuqarolar tomonidan to‘g‘ridan-to‘g‘ri davlatga emas, balki avvaliga muayyan tovarlarni 
sotuvchi korxonalarga to‘lanadigan, so‘ng esa korxona tomonidan davlatga o‘tkaziladigan 
soliqlar 
bilvosita soliqlar
deb ataladi. Bilvosita soliqlarga qo‘shilgan qiymat solig‘i, aksiz 
solig‘i kabilar kiradi.
Davlat fuqarolaridan, ya’ni jismoniy shaxslardan daromad solig‘i, mol-mulk solig‘i 
va yer solig‘i undiradi.