Uslubiy majmua

Axloqiy tarbiya va madaniyat uyg„unligi 
amaliy mashg‘ulotining texnologik kartasi. 
Ish bosqishlari va 
vaqti. 
Ta‘lim byeruvshi 
Ta‘lim 
oluvshilar 
Tayyorlov bosqishi 
(5 daqiqa) 
Auditoriya tozaligini nazorat qiladi 
Talabalarni mashg‘ulotga tayyorgarligini tekshiradi 
Davomatni nazorat qiladi 
1. 
O‘quv 
mashg‘ulotiga kirish 
bosqishi
(10 daqiqa) 
1.Mavzu bo‘yisha o‘quv mazmunini tayyorlash. 
2.Fanni 
o‘rganishda 
foydalaniladigan 
adabiyotlar 
ro‘yhatini ishlab shiqish 
2 – asosiy bosqish 
(55 daqiqa) 
1. Talabalarni kishik guruhlarga bo‘lib, mavzu bo‘yisha 
savollarni beradi.
2. Ko‘rgazmali plakatlardan foydalanadi 
3. Slaydalar, mul‘timyedialardan foydalanadi 
4.Mavzular 
asosida 
byerilgan 
ma‘lumotlarni 
umumlashtiradi 
va 
hulosalaydi, 
faol 
ishtirokshi 
talabalarni rag‘batlantiradi va umumiy baholaydi 
Kishik 
guruhlarga 
bo‘linadilar 
Tomosha 
qiladilar 
Qatnashadilar
javob beradilar 
yakuniy bosqish 
(10 daqiqa) 
1. Yakunlovchi hulosa qiladi 
2. Mustaqil ish beradi 
3. Uyga vazifa beradi 
Tinglaydi
Yozib oladi 
Yozib oladi 
Ma‘lumki, O‗zbekiston o‗z mustaqilligiga erishgan dastlabki kunlardanoq kelajagimiz 
poydevori bo‗lgan yoshlarni barkamol insonlar qilib tarbiyalashda sog‗lom ijtimoiy-ruhiy 
muhitni yaratib berishga katta ahamiyat berdi. Jumladan, Respublika ―Ma‘naviyat va ma‘rifat‖ 
jamoatchilik markazini tashkil etish to‗g‗risida O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 
Farmoni (1994 yil 23 aprel), Respublika ―Ma‘naviyat va ma‘rifat‖ jamoatchilik markazining 
faoliyatini tashkil etish to‗g‗risida O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Qarori 
(1994 yil 8 iyun), ―Ma‘naviyat va ma‘rifat‖ jamoatchilik markazi faoliyatini yanada 
takomillashtirish va samaradorligini oshirish to‗g‗risida‖ O‗zbekiston Respublikasi 
Prezidentining Farmoni (1996 yil 9 sentyabr), Ma‘naviy-ma‘rifiy islohotlarni yanada 

---

234 
chuqurlashtirish va uning samaradorligini oshirish chora-tadbirlari to‗g‗risida O‗zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Qarori (1998 yil 24 iyul), Respublika ―Ma‘naviyat va 
ma‘rifat Kengashi‖ni qo‗llab-quvvatlash to‗g‗risida O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 
Farmoni (1999 yil 3 sentyabr), O‗zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini o‗rganishni tashkil 
etish to‗g‗risida O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoyishi (2001 yil 4 yanvar), 
―Milliy istiqlol g‗oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar‖ fani bo‗yicha ta‘lim dasturlarini yaratish 
va Respublika ta‘lim tizimiga joriy etish to‗g‗risida O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 
Farmoyishi (2001 yil 18 noyabr), Milliy g‗oya targ‗iboti va ma‘naviy-ma‘rifiy ishlar 
samaradorligini oshirish to‗g‗risida O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining Qarori (2006 yil 25 
avgust) qabul qilindi. 
Hozirgi kunda, aniqrog‗i, O‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining birinchi sessiyasi 
(1995 yil 23 fevral)dan keyin siyosiy-ma‘naviy islohotlarga diqqat e‘tibor yanada kuchaytirildi. 
CHunki yoshlar ma‘naviyatini yuksaltirmasdan turib, xalqimiz hayoti va turmushi yuksalishida 
hamda mamlakatimiz taraqqiyotida muvaffaqiyatlarga erishish qiyin. Qolaversa, ma‘naviyat 
davlat ahamiyatiga molik masalaga aylandi. 
SHu o‗rinda yurtboshimiz I.Karimovning quyidagi fikrlarini eslash muhim: 
―Odamlarning qotib qolgan fikrlash tarzini o‗zgartirish, eskicha fikrlash usulidan xoli qilish 
g‗oyat muhimdir‖.
 
Qotib qolgan fikrlash tarzini tubdan o‗zgartirish, eskicha fikrlashdan butunlay 
voz kechish haqida gap ketar ekan, talaba yoshlarda mustaqillik tafakkurini shakllantirish orqali 
ma‘naviy-axloqiy tarbiyaga alohida e‘tibor berish masalasi ko‗tarilyapti. Ma‘naviyati qashshoq 
yoki ma‘naviyatdan mahrum bo‗lgan odamda biror narsa kutish aslo mumkin emas. CHunki u 
yaxshilik va ezgulik haqida umuman o‗ylamaydi. Atrofga va hatto ota-onasi, qarindosh-urug‗lari 
taqdiriga ham befarq, loqayd holda shunchaki yashaydi. YUksak ma‘naviyatli inson bugungi kun 
va kelajak haqida fikr yuritadi, shuningdek kelgusi hayot va turmushning ravnaqi uchun o‗z 
hissasini qo‗shishga intiladi. Zotan, yosh mustaqil mamlakatimizning kelajagi uchun ma‘naviyati 
yuksak, barkamol insonlar zarur. To‗g‗ri yo‗lga qo‗yilgan amaliy tarbiya milliy istiqlol 
mafkurasini, ma‘rifiy-ma‘naviy, madaniy taraqqiyot yo‗lidagi barcha ishlarni amalga oshirishni 
kafolatlaydi. Bu haqda yurtboshimiz shunday deydi: ―...Milliy mafkurani ongimizga singdiruvchi 
amaliy tarbiyani yo‗lga qo‗yish jamiyatimizda sog‗lom muhitni saqlash bilan barobar ekanini 
anglashimiz darkor‖. Haqiqatan ham ma‘naviyat, ma‘rifat va madaniyatni yuksaltirishda, asosan, 
sog‗lom muhit muhim rol o‗ynaydi. Sog‗lom muhit barcha ishlarning to‗g‗ri hal qilinishiga, 
maqsad va vazifalarning to‗la amalga oshishiga imkoniyat yaratadi. Sog‗lom muhit, ayniqsa, 
ta‘lim-tarbiya muassasalari uchun zaruriy muhim shartlardan biridir. Darhaqiqat, sog‗lom 
muhitda sog‗lom avlod tarbiyalanadi. Xalqimiz behuda ―Qush uyasida ko‗rganini qiladi‖ degan 
emas. YOshlar uyida, ta‘lim muassasasida ko‗rgan-bilgan va tinglagan o‗gitlari, olgan saboqlari 
ta‘sirida kamolga etadi. Bu masalada yurtboshimizning quyidagi sabog‗i ibratlidir: ―Biz sog‗lom 
avlodni tarbiyalab, voyaga etkazishimiz kerak. Sog‗lom kishi deganda, faqat jismoniy 
sog‗lomlikni emas, balki sharqona axloq-odob va umumbashariy g‗oyalar ruhida kamol topgan 
insonni tushunamiz‖.
 
Bu fikrlardan ko‗rinib turibdiki, sharqona axloq-odob va umumbashariy 
g‗oyalarni ongiga singdirib olgan yoshlar yuksak ma‘naviyatli kishilardan hisoblanadi. Zotan, 
oliy ta‘lim muassasasida yakdillik, uyushqoqlik, hamkorlik va hamjihatlik muhim rol o‗ynaydi. 
YOshlarni ma‘naviy barkamol inson qilib tarbiyalashda barcha tarbiya vositalarini safarbar etish 
lozim. Respublikamiz mustaqillik tufayli barkamol inson shaxsini shakllantirishdagi davlat 
siyosatini ustuvor soha darajasiga ko‗tardi. Ijtimoiy hayotning barcha sohalari qatori ta‘lim 
tizimining isloh etilishi millat tafakkurini uyg‗otish, xalq ongini o‗zgartirish, milliy o‗zlikni 
anglatishga qaratilgan edi. Bu esa faqat ta‘lim-tarbiya jarayoni orqali amalga oshiriladi.
Barkamol avlod tarbiyasida ta‘lim muassasalari, oila, nodavlat notijorat tashkilotlarining o‗zaro 
hamkorligi juda katta rol o‗ynaydi.
Ma‘lumki, 
oila 
kishilarning 
tabiiy-biologik, 
iqtisodiy, 
huquqiy, 
ma‘naviy 
munosabatlariga asoslangan ijtimoiy institut bo‗lib, uning xilma-xil shakllari va ko‗p qirrali 
vazifalari mavjud. YUrtboshimiz I.A.Karimov ta‘kidlaganidek: ―Oila haqida gapirar ekanmiz, 
avvalambor, oila hayotning abadiyligi, avlodlarning davomiyligini ta‘minlaydigan, muqaddas 

---

235 
urf-odatlarimizni saqlaydigan, shu bilan birga, kelajak nasllar qanday inson bo‗lib etishishiga 
bevosita ta‘sir ko‗rsatadigan tarbiya o‗chog‗i ekanini tan olishimiz darkor‖. SHunday qilib, 
oiladagi tartib-intizom jamiyat uchun, jamiyatdagi barqaror taraqqiyot oilalar uchun muhimdir. 
Ayollarda ahil bo‗lib, oilaviy munosabatlarni va qarindosh-urug‗chilik aloqalarini asrab, 
mustahkamlab yashashga moyillik kuchlidir. Ayol oila a‘zolarida, eng avvalo farzandlarida 
ijtimoiy-axloqiy fazilatlarni shakllantiruvchi shaxsdir.
Bizningcha hozirgi sharoitda yoshlarimiz ma‘naviyatini yuksaltirishda quyidagilarga 
e‘tiborni qaratish lozim: 
1. YOshlarda yuksak ma‘naviyat, yuksak axloq, fuqarolik sifatlarini shakllantirish, or-
nomus, sha‘n, iymon, mas‘uliyat kabi tuyg‗ularni tarbiyalash zarur. 
2. Mustaqil Respublikamizda mavjud bo‗lgan muammolarni hal etishning asosiy sharti 
bu yurtimizda ma‘naviy-axloqiy muhitni milliy zaminda sog‗lomlashtirishdan iboratdir. O‗zbek 
milliy xususiyatidagi do‗stlikni, hamkorlikni, hamnafaslikni, iymonli-e‘tiqodlilikni ulug‗lash, 
shukronalik bilan yashash, bosiq-vazminlik fazilatlarini shakllantirishga yordam berish kabi 
xislatlarni singdirish zarur. 
4. YOshlarimizni sergak, ogoh, har qanday xatarlarga qarshi hushyor bo‗lib yashashga 
o‗rgatish lozim. CHunki ―hayotga kirib kelayotgan yoshlar o‗z mustaqil fikriga, tafakkur 
madaniyatiga ega bo‗lmasa, dushman g‗oyalarining goh oshkora, goh pinhona ta‘siriga, 
tazyiqlariga bardosh berishi mushkul‖. 
Keyingi yillarda hukumat ma‘naviy va madaniy-ma‘rifiy ishlarni amalga oshirishga 
bevosita yordam ko‗rsatuvchi davlat siyosatini ilgari surishi ham bejiz emas. YOshlarda huquqiy 
madaniyat va mas‘uliyat hissi qanchalik yuqori bo‗lsa, ularning jamiyat ishi uchun javobgarligi 
shuncha yuqori bo‗ladi. Siyosiy faol va mas‘uliyatli kishilar aholi orasida turli mafkuraviy 
xurujlarga qarshi mustahkam immunitetni shakllantirishda muhim o‗rin tutadi.