3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

Янги маҳсулотга талаб турлари. 
Маҳсулотнинг ҳаётий циклини акс эттирувчи шаклланиш формалари бўйича талабнинг 
дифференцияланиши. 
1. Потенциал (доимий) талаб, ишлаб чиқиш босқичида пайдо бўлади. 
2. Шаклланаётган - янги маҳсулотнинг бозорга чиқиш босқичи. 
3. Ўсаётган - бозорда мустаҳкам ўрнашиб олиш. 
4. Шаклланган - етилиш босқичи. 
Бозорнинг ҳолати. 
1. Салбий талаб - "товарни хуш кўрмаслик" ни акс эттиради. 
2.Талабнинг йўқлиги - харидорлар унга қизиқмасликлари ёки у ҳақда ҳеч нарса 
билмасликларида намоён бўлади. 
3. Яширин талаб - бозорда мавжуд бўлган товар ва хизматлар ҳисобига харидорларни 
қониқтириш мумкин эмаслигини акс эттиради. 
4. Доимий тартибда бўлмаган талаб - бунда суткалик ўзгариб туришлар факат озиқ-
овқат саноати учун характерлидир. Қолган ўзгаришлар бошқа тармоқларга таалуқли. 
5. Янгиликлар киритиш учун тўла қонлик талаб - талаб ва таклифнинг мувофиқлиги. 
6. Меъёрдан юқори талаб - D > S. 
7. Нооқилона талаб - соғлик учун зарарли товарларга талаб. 
Шунингдек истеъмолчилар бўйича; истеъмол қилиниш жойи бўйича; истеъмолчилар 
истаги бўйича ҳам талаб таҳлили ўтказилади. 
6.4. Талабни таҳлил қилиш услублари. 
Ўтказилиш вақти бўйича янгилик киритишга талабни таҳлил қилиш, махсулот янги 
деб ҳисобланиш даврига нисбатан, дастлабки, жорий ва кейинги бўлиши мумкин. 
Дастлабки талабни таҳлил қилиш асосида ишлаб чиқариш дастури тузилади ва янги 
маҳсулотнинг бозорга чиқариш стратегияси ишлаб чиқилади. 
Дастлабки таҳлил - махсус танлаб ўтказиладиган тадқиқотлар ёрдамида олинадиган 
маълумотлар асосида ўтказилади. Бу махсус тадқиқотлар инновацияларни қўллашнинг 
ишлаб чиқаришга жорий қилиниши ёки бозорга чиқиши босқичларида ўтказилади. 
Танланган ҳолда ўтказиладиган тадқиқотлар анкета кўринишида бўлади. Тадқиқотда 
янги маҳсулотга талабни ҳисобга олиш журналлари маълумотларидан фойдаланиш 
мумкин. 
Ишлаб чиқариш - хўжалик циклининг сўнгги босқичида - якунлашда - инновацияга 
талабни таҳлил қилиш янги маҳсулотнинг бозор эҳтиёжларига мослигини аниқлаш учун 
зарур. 
Талабни таҳлил қилишда турли услубларни қўллаш мумкин. 
1. Талаб сезгирлигини таҳлил қилиш. 
Бунинг учун талабнинг ўзгарувчанлиги (E) аниқланади. У талабнинг қандайдир омили 
бир фоизга ўзгарганда талаб қанчалик ўзгаришини кўрсатади: 
Y Х 
E = * (1) 
Х Y 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

37
Бунда, X,Y - мувофиқ ҳолда натурал бирликлардаги талабнинг ўртача миқдори ва унга 
таъсир этувчи омилнинг миқдори; 
X , Y - мувофиқ ҳолда талаб миқдори ва унга таъсир этувчи омилнинг базис 
даврига нисбатан жорий даврдаги ўзгариши. 
(1) формула ёйсимон ўзгарувчанлик усули билан талаб ўзгарувчанлигини аниқлашга 
ёрдам беради. 
Х ва У кўрсаткичлар ўзгаришдан олидинги ва кейинги миқдорларнинг ўртачаси 
сифатида аниқланади. Агар Е = 0 бўлса, талаб абсалют ноўзгарувчан. Агар Е < 1 бўлса, 
унда талаб нисбатан ноўзгарувчан. Е = 1 бўлганда ўзрувчанлик бирга тенг. Агар Е > 1 
бўлса, талаб нисбатан ўзгарувчан. Агар Е = бўлса, талаб абсолют ўзгарувчан ҳисобланади 
ва баҳонинг хар қандай ўзгаришида талаб кучли ўсади.Янгиликлар киритишга талабни 
таҳлил қилишда унга истеъмолчиларнинг даромади Даромад бўйича талаб ўзгарувчанлиги 
Даромад бўйича талаб ўзгарувчанлиги коэффициенти формуласи қуйидаги кўринишга 
эга: