Abuzalova M

grammatik ma‟no 
sanaladi. Grammatik ma‟no aytib 
o„tganimizdek, rang-barang usullar bilan ifodalanadi. Bular quyidagilar: 
1.
 
Affiksatsiya. 2. Yordamchi so„zlar. 3. So„z tartibi. 4. Takror. 5. 
Ohang. 6. So„zlarni juftlash. 7. Ichki fleksiya. 8. Urg„u. 9. 
Suppletivizm. 
1.
Affiksatsiya 
tilimizda grammatik ma‟noni ifodalashning eng keng 
tarqalgan usuli bo„lib, tilimizga xos bo„lgan grammatik ma‟nolarning 
deyarli barchasi son, egalik, kelishik, hurmat, shaxsiy munosabat, belgi 
darajasi, harakat, nisbat, tarz (harakatning sodir usuli), bo„lishli- 
bo„lishsizlik (tasdiq-inkor), mayl- zamon, shaxs-son affiks - 

---

142 
qo„shimchalar yordamida ifodalanadi. O„zbek tilida, asosan, suffikslar, 
ya‟ni o„zak yoki asosdan keyin qo„shiladigan qo„shimchalar ishlatiladi. 
Tilimizda eroniy tillardan kirgan bir qator [
be-
], [
bo-
], [
ser-
]
, 
[
no-
]
, 
[
ba-
] kabi prefikslar ─ o„zak va asosdan oldin keladigan qo„shimchalar ham 
o„zlashib qolgan. Lug„aviy shakl va aloqa - munosabat qo„shimchalari 
vositasida yasaladigan shakllar tilshunoslikda s i n t e t i k shakllar deb 
aytiladi. Chunonchi, 
kitoblar, akamga, uylarimizda, kelmasaydingiz, 
yaxshiroq, o„nta 
kabi shakllar sintetik shakl sanaladi. O„zbek tilida 
kelishik shakllari standart holda(tushum kelishigi faqat – 
ni 
orqali 
ifodalanadi) bo„lsa, rus tilida kelishik ma‟nosi turli shakllar orqali 
ifodalanadi. Qaratqich kelishigining birlik ma‟nosi: