To‘plamning muallifi to‘g‘risida ma’lumot. O’qituvchining fish: Jo’raboyeva Matluba Nematjon qizi

3-Kunlik soch turmaklarini bajarish.
Modelyerga kompozitsiya ustida ish boshlashi bilanoq sochlarning pastki qismi 
yuqoriga ko‘tarilib turishi m a’lum bo‘ladi va bu obrazli mazmunni ifodalash 
uchun shakl izlash yo‘nalishini belgilab beradi. Bunday yo‘nalishdagi ish 
modelyer-sartaroshga dastur texnologiyasini aniq tasavvur qilishga imkon beradi, 
ya’ni fikrni bevosita amalga oshirishga olib keluvchi yumushlar ketma-ketligi
ma’lum bo‘lib qoladi. Shunga ko‘ra ta’kidlash mumkinki, bu mavzudagi fikr 
bo‘lajak soch turmagi mazmuni va shakli haqidagi tasavvurni shakllantiradi.
Ijodiy jarayon esa ko‘proq bu tasavvurni amalga oshirish mumkinligini tadqiq 
etishdan iborat bo‘ladi. Fikrni shakllantirishning dastlabki bosqichida intuitiv va 
favqulodda elementlar bo‘lib qolishini hisobga olib, taxminiy tasavvurni
to‘laligicha anglab, soch turmagini yaratishning ijodiy jarayonini quyidagi ketma-
ketlikda tasavvur qilishi mumkin: 

---

1.Davr, uslub, moda, soch turmagi g‘oyalarini har tomonlama idrok etish va 
anglash, bo‘lajak soch turmagi shakli (hajmi) haqida umumiy tasavvurga ega 
bo‘lish, mavzu yuzasidan fantaziyani ishga solish, motivlarni topish; 
2. Soch turmagi vositalari, kompozitsion usullarni topish; 
3. Texnologik dastur; 
4. Asosiy fikrlarni amalga oshirish. 
Modelyer ongida badiiy obrazning vujudga kelish jarayoni nihoyatda murakkab, u 
ko‘proq faqat bir emas, balki ketmaket keladigan, yaqin yoki xilma-xil bir necha 
obrazlarning paydo bo‘lishi bilan bog‘liq. Faqat ulardan bin aniq va tugal amalga
oshiriladi. Model yaratishda dastlabki paytda tasvir eng muhim rolni o‘ynashi 
mumkin. Ongda vujudga keladigan obrazni qog‘ozda aks ettirib olgan ma’qul, bu 
tasavvurdagi ishni to‘latish, aniqlash va tekshirib ko‘rish imkonini beradi. 
Shaklning dastlabki g‘oyasini modelyerlar qoralama chizmada aks ettiradi,
eskizlarda rivojlantiradi, ishchi loyihada ishlov beradi. 
Eng maqbul ifodaviy hajmiy izlanishda plastilindan foydalanib haykalcha 
modellashtirish yana bir muhim texnik vosita hisoblanadi. Soch turmagining 
ko‘plab ko‘rinishlarini aks ettiruvchi suratlar ham soch turmagining 
haykaltaroshlik shakli haqida to ‘la ma’nodagi tasavvurni bera olmaydi, uning 
kompozitsion o‘zaro aloqasi, uch o‘lchamli makondagi mutanosibligi va 
arxitektonikasini 
ko‘rsatishning 
imkoniyati 
bo‘lmaydi. 
Haykalsifat 
modellashtirish texnik vosita sifatida qat’iy shakldagi, tarixiy, teatr va, umuman, 
model shakli, ayniqsa, muhim ahamiyatga ega bo‘lgan tomoshabop turlardagi 
soch turmaklarini modellashtirishda samarali foydalanish mumkin bo‘ladi. 
Soch turmagi loyihasini ishlab chiqish jarayonida yuqoridagi ham surat 
shaklidagi, ham haykal shaklidagi tasvirlardan foydalanish mumkin. Bu ijodiy 
izlanishlar paytidagi vaziyatlarga bog‘liq bo‘ladi. Ammo har ikkalasidan bir 
paytda foydalanish ma’qul — bunda shaklni hosil qilishda yanada aniqlab va 
hajmini belgilab olish uchun dastlab eskiz, so‘ngra haykal yaratiladi. Yasama 
boshga kiydiriladigan parik ustida ishlash haqqoniy vaziyatga yanada yaqinroq 
bo‘lishni ta’minlaydi. Ammo agar ko‘proq soch turmagi variantlarini ko‘rib 
chiqish zarurati bo‘lsa, bu ish anchayin ko‘p vaqt talab qiladi. Ham haykal 
yasash, ham pariklar bilan ishlash nihoyatda muhimdir, negaki yaratilayotgan 
shakllar ko‘zga ko‘rinib turadigan bo‘ladi. Modelyer ko‘z oldida doimiy ravishda 
aniq shakl bo‘lganligi tufayli qismlarni joy-joyiga keltiradi yoki ko‘rinishini
o‘zgartira oladi. Bu soch turmagi tuzilishi, uning xususiyatlarini aniq ko‘rib 
belgilab olishga yordam beradi. Shu asnoda aniq qismlarga ishlov berish, ularni 
birlashtirish va qo‘shish texnik usullarini, soch turmagi yaratish bo‘yicha 
ishlarning texnologik uzviyligini ta’minlash imkoni bo‘ldi.