Qosimova feruza xursanali qizi

UMUMIY XULOSALAR 
Tadqiqotda o’rta maktab va nofilologik oliy o’quv yurtlarida ingliz tili 
ta’limining nazariy masalalari 

ta’lim sharoiti, fanni o’qitishdan ko’zlanadigan 
maqsadlar, o’qitish mazmuni kabi tushunchalar va o’quvchi va talabalarning ingliz 
tilida o’qish malakalarini shakllanganligini tajriba-sinov orqali tekshirish natijalari 
nazariy va eksperimental tahlil qilindi.
Bo’lajak kichik mutaxassislar kasbiy malakalarini shakllanishida 
umumta’limiy va kasbiy (maxsus va umumkasbiy) fanlar o’ziga xos ulush 
qo’shadi. Ona tili, ikkinchi til va chet tilda ixtisoslik bo’yicha matnlar o’qish 
o’quvchilarning dasturiy bilimlarini yanada boyitishi, shu jumladan, ilmiy 
atamalarni puxta o’zlashtirishlariga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Umumkasbiy, maxsus 
va ijtimoiy fanlarni o’qitish lisoniy ta’lim bilan uzviy aloqada olib borilgandagina 
kutilgan natijaga erishiladi.
Ilmiy-pedagogik va metodik adabiyotlarning tahlili, til muallimlarining ilg’or 
ish tajribasini o’rganish, umumlashtirish hamda ushbu tadqiqot ilmiy natijalariga 
tayanib, 
umumiy lingvodidaktik tavsiyalar
ishlab chiqildi: (1) muallimlar 
pedagogik faoliyatini rejalashtirish va tashkil etishga sistemali yondashish; (2) 
o’quv jarayonini zamonaviy didaktik material bilan ta’minlash; (3) ta’limda 
pretmetlararo bog’lanish tamoyiliga izchil amal qilish; (4) ingliz tili o’qitishning 
asosiy maqsad va vazifalariga mos usullarni qo’llash; (5) o’quvchilar bilim, 
ko’nikma va malakalarini muntazam nazorat qilib borish; (6) ta’limda individual 
(yakkama-yakka) yondashish tamoyiliga rioya qilish. 
Ingliz tili o’qitishning lingvodidaktik asoslarini yaratishga qaratilgan ilmiy 
izlanishlarimiz quyidagi 
xususiy metodik tavsiyalar
ni berish imkoniyatini yaratdi: 
I. O’qituvchi faoliyatiga oid: 
1. Ingliz tili muallimlari pedagogik faoliyatini puxta rejalashtirish, ingliz tili 
darslarida har bir o’quvchining real imkoniyatlarini hisobga olish, darslarda ijodiy, 
muammoli-izlanish xarakteridagi va kasbiy faoliyatga oid bilim, ko’nikma va 
malakalarni shakllantirish (ingliz tilida ixtisoslikka oid matnlarni o’qitish, sohaviy

---

76 
yo’nalishda foydali axborot berish) zaruriy metodik tadbir sanaladi. 
2. Ingliz tili darslarida til(ona tili, ikkinchi til va ingliz tili)ga oid 
predmetlararo o’zaro ichki, shuningdek, ular bilan boshqa sohaviy fanlar orasidagi 
bog’lanishning ta’minlanishiga ahamiyat berish lozim. O’quvchilarga tillarni 
o’qitishda 
predmetlararo 
bog’lanishdan 
foydalanish 
til 
ta’limini 
takomillashtirishning muhim omillaridan hisoblanishi tajriba-sinov ishlari orqali 
isbotlandi. 
3. O’quv materialinining tanlanishiga alohida e’tibor berish zarur. Bunda, 
ayniqsa, ingliz tili o’qitishni bo’lajak kichik mutaxassis kasbiy yo’nalishining 
talablariga bo’ysundirish ijobiy samara beradi. 
4. O’quvchilarning ingliz tili o’rganishga bo’lgan motivatsiyasini muntazam 
rag’batlantirish borish tavsiya etiladi va h.k. 
5. O’qituvchining amalga oshirishi zarur bo’lgan yuqoridagi tadbirlar 
o’quvchilarning ingliz tilini o’rganishlariga, til hodisalarini mohiyatini anglab 
etishlariga va ijodiy faoliyat ko’rsatishlariga zamin yaratadi. 
II. O’quvchi faoliyatiga oid: 
1. Ta’lim faqat o’qituvchi tomonidan boshqariladigan jarayon emas, u 
o’quvchilar faoliyati bilan ham chambarchas bog’liqdir. Ingliz tili darslarida 
o’quvchining o’z nutqini nazorat qilishi, yo’l qo’ygan xatolarini aniqlashi, bartaraf 
etishi, mustaqil holda xulosalar chiqarishi, qisman izlanuvchanlik va ijodiy 
topshiriqlarni bajarishda ishtirok etishi ingliz tili o’rganishda yaxshi samaralar 
beradi. 
2. O’z faoliyatini boshqarishga erishishi uchun o’quvchi ingliz tilidan 
sistemali bilimlarga ega bo’lishi, til hodisalarini kuzatish, taqqoslash, 
umumlashtirish kabi aqliy faoliyat usullari bilan qurollangan bo’lishi lozim. 
III. Ta’lim mazmuniga oid: 
1. Oliy o’quv yurtlarini muayyan ixtisosliklarga yo’naltirilganligi sababli ular 
uchun alohida-alohida ingliz tili darsliklari yoki o’qish kitoblari (Readers)ni 
yaratish bugungi kun talabidir. Shundagina ingliz tili ta’limining bugungi kungi

---

77 
dasturiy talablarini kasbiy yo’naltirilgan holda olib borilishi ta’minlanadi.
2. Darsliklarni yaratishda maktab va oliy o’quv yurti orasidagi izchillikka 
rioya qilish, oliy o’quv yurti ingliz tili ta’limining amaliy maqsadiga binoan o’qib 
axborot olish uchun ijtimoiy-maishiy, badiiy, siyosiy, o’quv-ta’limiy mavzudagi 
matnlardan tashqari kasbiy yo’nalishdagi sohaviy matnlarni ko’proq berish 
maqsadga muvofiqdir. 
3. O’quvchilarning aksariyati ingliz tilida o’zlari mustaqil o’qib axborot olish 
qobilyatiga ega emaslar. 
4. O’qituvchilarning ko’pchiligi o’qish malakalarini shakllantirishda 
zamonaviy usullarni qo’llamaydilar. 
5. Metodik adabiyotlarda ham bu borada aniq yo’l-yo’riqlar ishlab chiqilgan 
emas.