Jinoyat oraliq 1

 
62. 
Shartli hukm qilish asoslari va shartlari nimalardan iborat 
Sud tomonidan jinoyat sodir etgan shaxsga nisbatan tayinlangan asosiy jazo turini haqiqatda 
o‘tamasdan turib, axloqan tuzalish imkonini berishi tushuniladi.
Shartli hukm qilish: 
- ozodlikdan mahrum qilish;
- intizomiy qismga jo‘natish;

---

- xizmat bo‘yicha cheklash;
- axloq tuzatish ishlari kabi jazo turlari tayinlangan vaqtda tadbiq qilinishi mumkin. 
Sud ushbu jazo turlaridan biri uchun shartli hukmni qo‘llashda e’tiborga olishi lozim 
bo‘lgan holatlar: - sodir etilgan jinoyatning xususiyati va ijtimoiy xavflilik darajasini; 
- aybdorning shaxsini va ishdagi boshqa holatlarni; 
- mahkumni tayinlangan jazoni o‘tamasdan turib ham uning xulqini nazorat qilish 
mumkinligini;
- shartli hukm orqali mahkumni axloqan tuzatish mumkinligini. Shartli hukm mahkumga sinov 
sifatida ma’lum bir muddatga o‘zining axloqan tuzalganligini ko‘rsatishi uchun tayinlanadi va 
sinov muddati:
- bir yildan uch yilgacha belgilanib, hukm chiqarilgan kundan boshlab hisoblanadi. 
Basharti, shartli hukm qilish to‘g‘risidagi qaror yuqori sud tomonidan chiqarilgan 
taqdirda ham, sinov muddatini hisoblash shu kundan boshlanadi. Shartli hukm qilinganda, 
mahkumga sinov muddati davomida sud asoslar mavjud bo‘lsa, ma’lum bir majburiyatlarni 
yuklashi mumkin. Ushbu majburiyatlarga:
- yetkazilgan zararni bartaraf qilish;
- ishga yoki o‘qishga kirish; 
- yashash joyi, ish yoki o‘qish joyi o‘zgarib qolsa, bu haqda shartli hukm qilingan shaxsning 
hulqi ustidan nazorat olib boruvchi organga xabar berib turish;
- vaqti-vaqti bilan kelib bu organlarda ro‘yxatdan o‘tib turish;
- muayyan joylarda bo‘lmaslik;
- muayyan vaqtda yashash joyida bo‘lishlik;
- alkogolizm, giyohvandlik, zaharvandlik yoki tanosil kasalligidan davolanish kursini o‘tash 
kabilar kirishi mumkin. Shartli hukm qilinganlar ustidan nazoratni: 
- ichki ishlar organlari; 
- harbiy xizmatchilar xulqi ustidan esa, harbiy qism yoki muassasaning qo‘mondonligi olib 
boradi. Shartli hukm qilingan shaxs sinov muddati davomida sud unga yuklagan 
majburiyatlarni bajarmasa yohud jamoat tartibi yoki mehnat intizomini buzganligi uchun unga 
ma’muriy yoki intizomiy ta’sir chorasi qo‘llanilgan bo‘lsa sud uning xulqi ustidan nazorat olib 
boruvchi organ taqdimnomasiga binoan jazoning shartliligini bekor qilib, hukmda tayinlangan 
jazoni ijro etish to‘g‘risida ajrim chiqarishi mumkin. Odatda, shartli hukm quyidagi shaxslarga 
nisbatan tadbiq qilinmaydi: - o‘ta og‘ir jinoyati uchun hukm qilinganlarga (o‘n sakkiz yoshga 
to‘lmagan shaxslar, birinchi va ikkinchi guruh nogironlari, ayollar, shuningdek, oltmish 
yoshdan oshgan erkaklar bundan mustasno); - ilgari qasddan sodir etgan jinoyati uchun 
ozodlikdan mahrum etish jazosiga hukm qilingan shaxslarga nisbatan qo‘llanilmaydi (o‘n 
sakkiz yoshga to‘lmagan shaxslar, birinchi va ikkinchi guruh nogironlari, ayollar, shuningdek, 
oltmish yoshdan oshgan erkaklar bundan mustasno). Agarda shaxs shartli hukm qilingandan 
keyin o‘sha ish bo‘yicha hukm chiqarilgunga qadar boshqa jinoyatda aybdorligi aniqlansa, 
ushbu holat jazoning shartliligini bekor qilish uchun asos bo‘la olmaydi. Bunday holda JK 59-
moddasi qoidalari qo‘llanilmaydi va birinchi hamda ikkinchi ish bo‘yicha chiqarilgan har qaysi 
hukm alohida alohida ijro qilinadi. Shartli hukm qilingan shaxs sinov muddati davomida yangi 
jinoyat sodir etsa, sud birinchi ish bo‘yicha jazoning shartliligini bekor qiladi va unga nisbatan 
JKning 60- moddasida nazarda tutilgan qoidalar (bir necha hukm) yuzasidan jazo tayinlaydi.