B. A. Xakimov biologiya fanidan masalalar

 
Almashinmaydigan aminokislotalar.
 

---

32 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
 
Genetik kod.
Izoh: AUG – start kodon; UAA, UAG, UGA terninator – stop 
kodonlar. 
Halqasiz (asiklik) aminokislotalar 70 %, Halqali (siklik) aminokislotalar 30%. 
Oqsillar tarkibidagi aminokislotalar 
Halqasiz 
(asiklik)aminokislotalar 
Halqali (siklik) aminokislotalar 
1. Glitsin
8. Leysin
15. Fenilalanin 
2. Alanin
9. Izoleysin
16. Tirozin 
3. Serin
10. Treonin
17. Triptofan 
4. Sistein
11. Lizin
18. Gistidin 
5. Sistin
12. Arginin
19. Prolin 
6. Metionin
13. Asparagin 
kislota
20. Oksi prolin 
7. Valin
14. Glutamin 
kislota 
№ 
Formulasi 
Nomi 
1 
NH
2
CH
COOH
HC
CH
3
CH
3
Valin 
2 
NH
2
CH
COOH
H
2
C
CH
CH
3
H
3
C
Leysin 
3 
NH
2
CH
COOH
HC
CH
2
H
3
C
CH
3
Izoleysin 

---

33 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
4 
NH
2
CH
COOH
HC
CH
3
OH
Treonin 
5 
H
2
C
CH
COOH
NH
2
C
6
H
5
Fenilalanin 
6 
H
2
C
CH
COOH
NH
2
N
H
Triptofan 
7 
NH
2
CH
COOH
H
2
C
CH
2
S
H
3
C
Metionin 
8 
NH
2
CH
H
2
C
H
2
C
CH
2
NH
C
H
2
N
NH
COOH
Arginin 
9 
H
2
C
CH
COOH
NH
2
N
HN
Gistidin 
 
2.
9.Oqsil biosintezi. 
 
Translyatsiya. 
Oqsil sintezi ribosomalarda kechadi. Ribosomalarda DNKdan olingan 
informatsiya asosida kodlash mexanizmiga muvofiq amalga oshiriladi; natijada bu jarayonda 
oqsil sintezini ta‘minlaydigan nukleotidlar tartibi shaklida yozilgan informatsiyani DNKdan 
RNKlar orqali oqsil molekulasidagi aminokislotalar tartibiga ko‗chiriladi. 
Bu jarayonda 
nukleotidlar tartibi nuklein kislotalar tilidan aminokislotalar tartibi oqsil tiliga tarjima qilinadi. 
Shuning uchun oqsil sintezi translyatsiya – tarjima qilish deb yuritiladi. 
Ona hujayra qiz hujayraga 
tayyor oqsil molekulalarni uzatmaydi, balki ularni yaratish uchun ko‗rsatmalar, dasturlar beradi. 
 
Bu information DNK molekulasida, qisman RNKda ham nukleotidlarning birin ketin kelishi 
shaklida yozilgan. Unga biologik kodlash yoki 
genetic kodlash
deyiladi.
Oqsil sintezida DNK asosiy rol o‗ynaydi. DNK 4 xil nukleotidlardan tashkil topgan bo‗lib, har 
bir aminokislotani 3 ta (triplet) nukleotid kodlaydi. Bu 3 ta nukleotidlar tripleti aminokislota kodi, 
kodon, genetik kod deyiladi.
Jami 64 ta kod bo‗lib, shundan 61 tasi 20 ta aminokislotani kodlaydi. 3 ta triplet terminator 
(stop kodon) kodlari bo‗lib, aminokislotani kodlamaydi iRNK ohirida terminator kodlari keladi 
va oqsil sintezini tugaganligini bildiradi. Bir aminokislotani 1 tadan to 6 tagacha kod kodlashi 
mumkin.
DNK hujayra yadrosida mavjud bo‗lib, oqsil sintezi esa sitoplazmadagi ribosomalarda amalga 
oshadi. Oqsil strukturasidagi axborot DNKda saqlanadi. Turli oqsillar birlamchi strukturasi 
haqidagi axborotlar yozuvi DNK uzun ipida birin-ketin keladi. DNKning bir molekula oqsil 
sintezini belgilab beradigan har bir qismi 
gen
deb ataladi.

---

34 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42