“Oʻzbekiston tarixi” fanidan

 
Muqanna qo‘zg‘oloni
Vatanimiz xalqlarining arablar asorati- ga qarshi olib borgan kurashi 
tarixida alohida o‘rin tutadi. 
Tarixda «oq kiyimlilar»
nomi bilan mashhur bo‘lgan bu qo‘zg‘olonga 
o‘z zamonasining har tomonlama yetuk kishisi, xalq dardi, qayg‘usi va maqsadlarini chuqur 
tushungan, asl ismi 
Hoshim ibn Hokim, ammo Muqanna
(ya’ni, yuziga niqob kiygan ma’noda) 
nomi bilan tanilgan shaxs rahnamo bo‘ldi. Muqanna umaviylar sulolasi inqiroziga kuchli ta’sir 
ko‘rsatgan 
Abu Muslim
qo‘zg‘olonida ham faol ishtirok etgan. Muqanna hayotning katta 
mashaqqatli yo‘lini bosib o‘tgan, oddiy kir yuvuvchidan kichik lashkarboshi, keyin vazirlik 
darajasiga ko‘taril- gan (757—759). 759-yilda Xuroson Amiri Abdujabborning xalilaga qarshi 
isyonida qatnashgani uchun zindonga tashlangan. Zindon- dan qochib 769-yilda Marvga keladi va 
xalq harakatiga boshchilik qiladi. U ijtimoiy tenglik, erkin hayot va adolat g‘oyalarini o‘ziga 
singdirgan taniqli siymo bo‘lgan. Shuning uchun ham uning yangi- dan xalq kurashiga bosh bo‘lishi 
bu harakatning keng quloch yozishi- ga, uzoq muddat davom etishiga (unga tayyorgarlik ko‘rish 
jarayon- larini ham hisobga olganda 14 yilni o‘z ichiga oladi) sabab bo‘libgina qolmay, ayni 

---

chog‘da, arab hukmron doiralari uchun ham kutilma- gan oqibatlarni vujudga keltirib, ularga katta 
hayotiy saboqlar ber- di. Qo‘zg‘olon 776-yilda Marvda boshlangan bo‘lsa-da, u tez orada 
Movarounnahrning keng hududlariga yoyildi. Muqanna qo‘zg‘oloni davomida Samarqandu Buxoro, 
Naqshab-u Kesh hududlari aholisi ham faol harakatga keldi. Uni Iloq, Ohangaron, Shosh, Farg‘ona 
vodiysining ko‘p sonli aholisi ham quvvatlab chiqadi. Qo‘zg‘olon- ning bosh g‘oyasi — muqaddas 
yurtni ajnabiy hukmronlardan ozod qilish, uning mustaqilligini kurashib qo‘lga kiritish g‘oyasi 
bo‘lgan. Mana shu yuksak vatanparvarlik tuyg‘usi qo‘zg‘olonchilarga ma’na- viy madad 
bag‘ishlagan, ularni uzoq vaqt davomida arablarning katta harbiy kuchlari bilan mardonavor kurash 
olib borishiga sabab bo‘lgan. «Oq kiyiml ilar» qo‘zg‘oloni yurtimizning ozodlik kurashi tarixida 
katta dovrug‘ taratdi, arab bosqinchilarini larzaga soldi, ular- ga sezilari zarbalar berdi.