Qarshi davlat universiteti fizika-matematika fakulteti ’’astronomiya va optika kafedrasi’’ Toshquvatova Nuriya Abdiqayumovnaning

a) 
AlGa As 
n yoki р
Ga As 
AlGa As 
b) 
d) 

---

36 
va metall kontaktni changitib yuborish bilan hosil qilinadi. 8.5,b – rasmda, 
poloskadan tashqarida aktiv soxani buzadigan, protonli portlatish bilan hosil 
qilingan poloskali kontakt tasvirlangan. 8.5,v – rasmda cho‘ktirilgan (pogrujenniy) 
tuzilishli poloskali kontakt ko‘rsatilgan. Bunday tuzilish n turdagi qatlamga 
mezotuzilishlarni cho‘ktirish yo‘li bilan yaratiladi. Cho‘ktirilgan tuzilishli lazer 
diodlarda chegaraviy tokning kichik qiymatlari (I
ch
= 5-0 mA/sm
2
) va kichik 
chiqish quvvatlari (P
ch
= 0,5…2 mVt) kuzatiladi. Bunday kichik qiymatlar 
nurlantiruvchi yuza o‘lchamlarining kichikligi, 1-2 mkm dan oshmasligidandir. 
Fabri-Pero rezonatorli lazer diodlar ko‘p modali lazerlar ham deyiladi. 
Chunki ular bir necha modalarni nurlantiradi (2.12,a-rasm).
2.12,a-rasmdagi katta amplitudali moda – bu to‘lqin uzunligining asosiy 
modasi, kichik amplitudali modalar – yon modalari hisoblanadi. Yon modalar orasi 
taxminan 1 nm ga teng. Lazer nurlanish modulyatsiyasida nafaqat asosiy moda, 
shuningdek yon modalar ham modulyatsiyalanadi. Bunday lazerlarda optik 
nurlanishning to‘liq spektr kengligini yarmi 4-5 nm ga teng. 
2.12-rasm. Lazer diodlarning nurlanish spektrlari: a) - ko‘p modali lazer 
diodlar nurlanish spektri; b) - bir modali lazer diodlar nurlanish spektri. 
(


=1-3 nm) 
~
1nm
Ko‘p modali lazer 
(


=0,1-0,4 nm) 
Bir modali lazer

, nm

, nm
a) 
b) 

---

37 
Spektrning kengligi dispersiyani oshishiga olib keladi. Fabri-Pero 
rezonatorli, ko‘p modali lazerlar juda yuqori texnik tavsiflarga ega emas. Lekin 
tuzilishi sodda bo‘lgani uchun narx-samaradorlik nuqtai nazaridan, bunday lazerlar 
juda yuqori tezliklar talab etilmaydigan optik aloqa tizimlarida qo‘llaniladi. 
Aytib o‘tish joizki, bir modali nurlanish rejimida bo‘lib, Δλ kichik bo‘lsa 
ham uzatish tezligi oshishi bilan Fabri-Pero rezonatorli lazer diodlar modalarida 
quvvatni qaytatdan taqsimlanishi kuzatiladi. Bunda har bir alohida modani quvvati 
sezilarli darajada o‘zgarishi mumkin. Lazer signali tola bo‘ylab uzatilganda, to‘lqin 
uzunligiga bog‘liq bo‘lgan guruhli kechikish (xromatik dispersiya)ni hisobga 
olsak, modalar bo‘ylab quvvatni taqsimlanishi chiqishda shovqin sathini oshishiga 
va Δλ spektrni dinamik kengayishiga (1-2 GGs chastota modulyatsiyasida 10 nm 
gacha) olib keladi. Yuqori tezlikli tizimlarida bu seksiya uzunligini chegaralovchi 
asosiy omil bo‘lishi mumkin[21;22]. 
Optik rezonatorlarni tashkil qilish usuli bilan farqlanuvchi, ma’lum darajada 
oddiy Fabri-Pero rezonatorlarining takomillashuvi hisoblangan boshqa mukammal 
lazer diodlarda bu kamchiliklar mavjud emas. 
Bir modali lazerlar.
Ko‘p modali lazerlarda nurlanish spektrining kengligi 
dispersiya qiymatini oshishiga olib keladi. Bu kamchilikni bartaraf etish uchun bir 
modali lazerlardan foydalanish talab etiladi. Bir modali lazerlarda modani o‘zini 
nurlanish spektri tor bo‘lib, Δλ=0,1-0,4 nm ni tashkil etadi. Bundan tashqari, agar 
bir modali lazer to‘g‘ri sozlangan bo‘lsa, unda birinchi yon moda asosiy modadan 
juda bo‘lmaganda 30 dB ga past bo‘lishi mumkin.

---

38