E nerge t ikas I a. I. Karshibayev

Energetik menejmentni tashkil etuvchilarining darajali matritsasi 
 
Axborot tizimi
Marketing
Investitsiya
Korxonada energiya samarador ishlab 
chiqarishni ta‘minlaydigan boshqaruv uchun 
qarorlarni qabul qiluvchi real vaqtdagi energiya 
iste‘moli rejimlari bo‘yicha ma‘lumotlarni
kompyuter monitoringi asosida 
energomenejmentning axborot tizimi mavjud. 
Korxonada energiyaning samarador 
amaliyotning ichki va tashqi cheharalari 
bo‘yicha marketingning rivojlangan tizimini 
amalga oshiriladi. 
Uzoq muddatli (bir yildan ortiq) xarajatlarni 
qoplaydigan, shuningdek, ekologik ta'sirga ega 
bo'lgan energiya samaradorligi choralari 
investitsiyalar amalga oshiriladi. Investitsiyalar, 
ishlab chiqarishni modernizatsiyalash energiya 
samarador mezonlar asosida amalga oshiriladi. 
Barcha turdagi energiya resurslarini iste'mol 
qilishning to'liq masshtabli hisobi mavjud. 
Biroq, texnik monitoring tizimi korxonaning 
energomenejment axborot tizimida 
integratsiyalanmagan. 
Korxona energiya samaradorligini oshirish 
amaliyoti uchun rasman qabul qilingan 
marketing tizimiga ega. Xodimlarga energiya 
tejashining muhimligi to‘g‘risida tadbirlar 
amalga oshiriladi. 
Energiya samaradorligida investitsiyalarni 
baholash dasturi mavjud. 
Barcha bo‘limlar uchun shaxsiy energiya 
resurslarining tijorat hisobi mavjud. Energiya 
xarajatlari byudjetni ishlab chiqishda alohida 
xarajat sifatida emas, balki alohida mahsulot 
sifatida ishlatiladi. 
Korxona energiya samaradorligini oshirish 
amaliyotini ta'minlash uchun rasman marketing 
tizimini qabul qilinmagan. Energetik menejment 
bo‘yicha ishlab chiqilgan chora-tadbirlar asosida 
xodimlarni o'qitiladi. 
Loyihalar faqat qisqa qoplash davri mezonlari 
asosida investitsiya qilinadi. Investitsiyalarni 
himoya qilish va ularni qaytarish amaliyoti joriy 
etiladi. 
Energiya resurslarining iste‘mol hisobi energiya 
bilan ta‘minlovchi tashkilotlarning hisob-
kitoblariga asoslangan. Energiya iste‘moli 
bo‘yicha hisobotlar faqat tegishli bo'limlarda 
ichki foydalanish uchun ishlatiladi. 
Energiya samaradorligini oshirish amaliyotini 
ta'minlash uchun alohida marketing faoliyati 
mavjud. 
Faqat kam xarajatli energiya tejovchi chora-
tadbirlar investitsiya qilinadi. Investitsiyalarni 
himoyalash tartibi joriy etilmagan. 
Energiya hisobi mavjud emas. 
Korxona energiya samaradorligini oshirish 
amaliyotini ta'minlash uchun marketing faoliyati
mavjud emas. Energiya tejashning zaruriyati va 
ahamiyati targ'ib qilinmaydi. 
Energiya samaradorligini oshirish va energiya 
tejashga investitsiya ajratilmagan. 

---

175 
2-qadam
. Chiziq orqali olingan nuqtalar birlashtiriladi. Hosil bo‘lgan 
bu siniq chiziq, korxonaning tashkiliy profilini ifodalaydi. Bu esa 
korxonaning energomenejmentini qanchalik muvozanatli ekanligini 
ko'rsatadi. Profil notekis bo'lishi ham mumkin. Bunday holatlar ko‘pchilik 
korxonalarda uchrab turadi. Yuqori nuqtalar energomenejmentning tashkil 
etuvchilarining yuqori yutuqlarini ko'rsatadi. Pastki nuqtalar esa 
energomenejmentning tashkil etuvchilarining eng kam muvaffaqiyatli 
ekanligini ko'rsatadi 
3-qadam
. Matritsaning ikkinchi nusxasini yaratish va bir xil 
qadamlarni (qadamlar 1,2) takrorlash uchun (liniya menejeri) kerak 
bo‘ladi.
4-qadam
. Tashkiliy profil natijalarini solishtirish. Kelishuvga erishish 
mumkin yoki yo'qligini muhokama qilish. Agarda kelishuv qarori mavjud 
bo‘lsa, uni matrisaning uchinchi qatoriga kiritiladi. Agar qaror mavjud 
bo'lmasa, ikkala profilni ham matrisaga kiritib va ularni turli nuqtai nazar 
sifatida belgilang. Tashkiliy profilni natijalarini solishtirishda kutilayotgan 
natijalarga erishilmasa bu muammoni jiddiy qabul qilish kerak emas. Bu 
jarayonning turli nuqtai nazarlari va tushunchalarini aks ettiradi. Ushbu 
profillar korxonaning boshqa xodimlari tomonidan energiya menejmentni 
qanday ko'rinishda ekanligini ko'rsatadi. Bu esa, tashqi kuzatuvchilar 
tomonidan tashkiliy profil natijalarini kuchli va zaif tomonlariga aniqlik 
kiritishga yordam beradi. Ushbu ma'lumotlar olingandan so'ng profillarni 
matrisaning uchinchi nusxaga kiritilidi. 
5-qadam
. Energomenejer mustaqil ravishda ishlab, tashkiliy profil va 
energoresurslirni bosgqaruv darajasini qanday tashkil etuvchilardan iborat 
ekanligiga aniqlik kiritadi. Energomenejer natijalarni ijobiy tomonga 
o‘zgarishi uchun ikkita yoki uchta tashkil etuvchini tanlaydi. Keyinchalik 
energomenejer tomonidan, kutilayotgan natijaga erishishga to‘sqinlik 
qiladigan beshta asosiy tashkil etuvchilarni belgilab oladi. Shundan so'ng 
vaziyatni yaxshilash uchun uchta asosiy imkoniyatlar aniqlandi. Har doim 
ham salbiy vaziyatga ega bo'lgan tashkil etuvchilar zudlik bilan e'tibor 
qaratishni talab qilmaydi. Agar takidlangan muammoli tashkil etuvchilarni 
bartaraf etish imkoni mavjud bo‘lmasa, u holda e‘tiborni va vaqtni boshqa 

---

176 
tashkil etuvchilarga qaratish kerak. Shuni esda tutish kerakki, korxonada 
yuqori lavozimni egallagan yoki boshqa bo'limlarda ishlaydigan xodimlar 
energomenejerining imkoni cheklangan to'siqlarni bartaraf etishlari yoki 
imkoniyatlar yaratishlari mumkin.