Qiziqarli kimyo

Shahnoza
Hammasi shumi?
Nodir.
Yo‘ q, u yana bir necha savol berdi. Biz bu savollarga javob 
topish uchun kimyo kitobming hamma betlarini varaqlab chiqdik. Ammo 
bu topishmoqlamining birortasiga ham javob topa olmadik.
Botir.
Axm, o‘ qituvchimizdan so‘ rab olishga qaror qilib, bu yergakeldik
Nasiba.
Kimyodan “Oksidlar, asoslar, kislotalarva tuzlar” mavzu- 
si bilan tanishdinglarmi ?
Nodir.
Ha, bumavzulam i o‘qib chiqdik.
Dilafruz.
Unday bo‘ Isa, bu topishmoqni yechishlaring onson edi-ku.
Nodir.
Sizlarbilasizlarmi ? Bemalol bo‘lsa, tushuntirib bermglarchi?
Shahnoza.
0 ‘tgan kum Naim biz kimyo to'garagi uchun tajribalar- 
ni mashq qilayotganimizda qatnashgan edi, shuning uchun bu topishmoq- 
laming yechimini sizlardan so‘ragandir.
М ш '/ja.Toshdan olingan gaz, bu CO, gazi bo‘ladi, unday tosh esa 
ohaktosh yoki m arm artosh bo‘ladi. Bu toshlarning tarkibi qaysi mod- 
dadan iboratligini bilasizlarmi ?
Botir.
Ohaktoshning formulasi kalsiy се о uch C a C 0 3 b o ‘ladi 
(Nodirga qarab), ammo marmar toshning tarkibi qanday bo‘ hshini men 
bilmayman.
Nodir.
Men ham bilmayman, undan ham CO, gazi chiqsa, marmar­
tosh ham karbonat kislotaning biror tuzi bo‘ Isa kerak.
98

---

Nasiba.
Marmar toshning ham tarkibi ohaktoshnikidek, ammo u 
zichlangan va qattiqroq bo‘ladi, formulasi ohaktoshm kiga o'xshash 
CaCO, dir.
Botir.
Bu toshlardan qanday qilib gaz olish mumkin 9
Nasiba.
Gaz olish uchun butoshlarga xlorid kislota bilan ta’sir eti- 
ladi. Karbonat angndrid gazi olish uchun maxsus asbob - Kipp apparati 
ishlatiladi (u, stol ustidagi Kipp apparatini ko‘rsatadi). Bu asbob ikki 
qismdan lborat. Pastki qismming tubigaxlorid kislota quyiladi. Ustki 
qismini maxsus varonka tashkil etadi, u orqali kislota quyiladi. Ustki 
qismming tubiga xlorid kislota quyiladi. Pastki qism ininggazchiqadi- 
gan teshigining tiqini olinib, ujoydan o‘rik donasi kattaligida maydalan- 
gan marmartosh solinadi. Keyin apparatni ishlatish uchun kislota yuzasi 
m arm ar bo ‘laklarini k o ‘madigan qilib kislota quyiladi. Reaksiya 
boshlamb, CO, gazi chiqaboshlaydi (Dilafruzga qarab) Dilafruz, reak­
siya tenglamasini yozib ko‘rsating (u sahna ortidajoylashtirilgan sinf tax- 
tasiga reaksiya tenglamasini yozadi:
C aC 0 3 + 2HCI - CaCI, + CO: + H ,0
Kerakli hajmda CO, olingandan so‘ng, gazchiqadiganjo‘mrak be- 
kitiladi va asbob ishlashdan to ‘xtaydi.
Nodir.
Nasiba opa, apparatni ishlatib ko‘rsatasizmi9