Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш

I БЎЛИМ. БОШҚАРУВ ФУНКЦИЯЛАРИ ВА 
ТАМОЙИЛЛАРИ
1.1. Бошқарув функцияларининг тушунчаси, моҳияти ва 
турлари.
«Функция» – лотинча сўз бўлиб, бирор иш, фаолият дои-
раси, вазифа деган маъноларни билдиради.
«Вазифа» – амалга оширилиши, ҳал қилиниши ло-
зим бўлган масала, эришиш керак бўлган, кўзда тутилган 
мақсад. Ёки бирор бир топшириқ, хизмат, юмуш, хизмат ла-
возими, мансаб, амал демакдир.
«Функция» тушунчаси «вазифа» тушунчасига нисбатан 
тор маънога эга. Зеро, функция ўз фаолияти доирасидаги ва-
зифаларни ўз ичига олади. Масалан, маркетологнинг иши-
ни бажариш корхона муҳандисининг функциясига кирмай-
ди. Чунки бу бевосита маркетолог фаолияти даражасидаги 
юмушдир. «Вазифа» эса ўз фаолият доирасидан ташқари 
ҳам бўлиши мумкин.
Бошқарув моҳияти
Бошқарув халқаси 

---

8
Бошқарув халқаси деганда, у ёки бу объектни 
бошқаришга оид аниқ вазифаларни ҳал этишга қаратилган 
бир турдаги ишлар мажмуаси тушунилади. Демак, бошқарув 
муайян функциялар орқали амалга оширилади. Фун-
кцияларни аниқлаш, улар моҳиятини очиш ва ўрганиш 
бошқарув жараёнини тўғри ташкил қилишнинг муҳим шар-
тидир. Бошқариш функцияларининг мазмуни у ёки бу фа-
олиятни ташкил қилишдан келиб чиқади. Масалан, ишлаб 
чиқаришни олайлик. Унинг дастлабки босқичида:
- лойиҳалаш;
- конструкторлик;
- режалаштириш каби ишларни бажариш билан боғлиқ 
функциялар пайдо бўлади.
Кейинги функциялар – ишлаб чиқаришни тайёрлаш:
- маҳсулот тайёрлаш технологиясини ишлаб чиқариш;
- меҳнат меъёрлари, материаллари сарфини белгилаш;
- асбоб-ускуналарни тайёрлаш каби ишларни бажариш 
билан боғлиқ функциялардир.
Ишлаб чиқариш жараёнини бошлаш ва унинг узлуксиз-
лигини таъминлаш учун:
- ишлаб чиқариш воситалари;
- техника;
- хомашё;
- электр қуввати;
- транспорт каби моддий таъминот воситалари зарур.
Шундан кейин:
- кадрларни танлаш, уларни жой-жойига қўйиш;
- меҳнатни ташкил қилиш;
- ишлаб чиқаришга хизмат кўрсатиш каби бир қатор таш-
килий функциялар келиб чиқади.
Кўриниб турибдики, бошқарув мазмуни жараён сифатида 
унинг функцияларида намоён бўлаяпти. Зеро, функциялар 
фаолият турларини, субъектнинг бошқариш объектига аниқ 
таъсир қилиш йўналишларини акс эттиради. 
Бошқарув жараёни бошқарув функцияларидан ташқа-
рида бўлиши мумкин эмас. Функциялар таркиби уларнинг 
кўламини ва мазмунини аниқлаш, бошқарувчи ходимлар со-
нини белгилаш, бошқарув аппаратининг ташкилий таркиби-
ни лойиҳалаш учун муҳим асос бўлиб ҳисобланади. 

---

9