Ergashxodjaeva Sh. Dj., Samadov A. N.,Alimxodjayeva, N. E., Sharipov I. B. Marketing kommunikatsiyasi

 
8.3. Merchendayzing 
Merchendayzing xaridorlarga keng mikyosda axborotlar berishga e’tiborni 
karatish, uzgaruvchi talabga nisbatan moslashtirilgan baxo siyosatini olib borish, 
dukonlar ichki reklamasi, kushimcha xizmatlarni kupaytirish, talabni ragbatlantirish 
kabilarni uz ichiga oladi. Merchendayzing vositalari va tadbirlari dukon savdo 
maydonlaridan tula foydalanish va yukori darajada rentabellikka erishishni kuzda 
tutadi. Supermarketlarda savdo faoliyatining muvaffakiyati, kaysi tovar uning 
assortimentiga kushilganligi, kaerda va kanday joylashtirilganligi, tovar bulimining 
joylashishi, xaridorlar xarakati okimining savdo maydonida tashkil etilishi xamda 
iste’molchilar psixologiyasini bilish kabilarga boglik buladi. Natijada xar bir metr 
savdo maydonidan samarali foydalaniladi va samaradorlikka erishiladi. 
Savdodagi marketing bo’yicha mutaxassis (merchendayzer) dan bozorni, 
tovarni, rentabellik masalalarini foyda va boshkarishni, tovarni ishlab chikarish 
texnologiyasini va undagi uzgarishlarni yaxshi bilishi talab etiladi. Merchendayzer 
doimo tovarni faqat baxosidagi farkidangina emas, balki uning kuprok aylanishidan va 
savdo maydonida uzluksiz tovarlar bulishi natijasida foyda kelishini ta’minlashi lozim. 
Chakana savdo korxonalaridagi murakkab mustakil jarayonlardan biri bulib, 
merchendayzing xisoblanadi. Agar supermarket tarmoklangan bulsa aloxida 
merchendayzing bulimini tuzish zarur va aksincha aloxida dukonlarda 
merchendayzing bo’yicha mutaxassislar tijorat bulimi tarkibiga kiritiladi. 
Mustakil 
merchendayzing 
bulimi 
mavjud 
bo’lgan 
tarmoklangan 
supermarketlarda mazkur bulimning funksiyalari kuyidagilardan iborat buladi: 
-tashki muxitning monitoringi

---

165 
-sanitariya va yongin xavfsizligini urganish 
-rakobatchilar monitoringi va benchmarkingi 
-savdo zalida tovar guruxlarining joylashgan joyini aniklash
-planogrammalarni tuzish va muvofiklashtirish
-planogrammalarni tuzish 
-planogrammalarni logistika bilan muvofiklashtirish. 
-ichki dukon merchendayzing jarayonini tashkil etish 
-dukonlarda tovarlar bo’yicha tadbirlarni utkazish grafigini shakllantirish 
-tadbirlarni grafik asosida utkazish
-merchendayzingni nazorat kilish. 
Yukoridagi funksiyalarni sifatli va tizimli bajarish uchun mazur bulim 
standartlar va yuriknomalarga ega bulish lozim. Standartlarni ishlab chikishda kuyida 
keltirilgan nazariyalar va tamoyillarga asoslanish maksadga muvofikdir: 
1.
Sanitariya me’yorlari va koidalariga amal kilish tamoyili (davlat 
tashkilotlarining savdo shoxobchalarini xavfsish faoliyat yuritishi talablari); 
2.
Iste’molchilar okimlari nazariyasi (dukon ichida iste’molchilarni 
xarakatlanish yunalishini aks ettiruvchi nazariya); 
3.
Menejment toifalari tamoyillari; 
4.
Tovar kushnichiligiga amal kilish tamoyili (davlat tashkilotlarining talablari 
va xarid kilish bo’yicha iste’molchilar mantiki); 
5.
Tovar zaxiralarining optimalligi tamoyili (Savdo zalining xar bir santimetri 
foyda keltirishi lozim. Tovarlarning sekin aylanishi dukonning kup moliyaviy 
yukotishglariga olib keladi); 
6.
Vizual merchendayzing nazariyasi (dukonda tovarlarni peshtaxtalarga 
joylashtirilishi faqatgina mikdoriy jixatdan tuFri bulib kolmay, balki vizual jixatdan 
xam jalb etuvchan bulishi lozim); 
7.
Fair Share tamoyili (Savdo kengligining adolatli taksimlash tamoyili) 
Iste’molchilar tomonidan merchendayzing chora-tadbirlarini baxolanishi 
kuyidagilarga imkon beradi: 
-
xaridor uchun savdo xizmatining ayrim tarkibiy kismining axamiyatliligi; 

---

166 
-
jami xizmatlar va ayrim tarkibiy xizmatlardan konikish darajasi; 
-
ayrim tarkibiy xizmatlarni muvofiklashtirish lozim; 
-
ayrim 
xizmatlarni 
muvofiklashtirish 
bo’yicha 
chora-tadbirlarning 
samaradorligi.