110
Radio bizning hayotimizdan mustahkam o’rin olgan. Radioni yoqib, biz har kuni
radioreklamani ham tinglaymiz. Bu juda amaliy natija beradigan, buning ustiga, eng
tezkor va tejamkor reklama vositasi sanaladi: radio orqali reklama e’loni tayyorlashga
ko’p vaqt talab qilinmaydi, bunday e’lon nisbatan arzon ham turadi.
Radioreklama oson va beixtiyor qabul qilinadi:
radioni nonushta payti,
avtomobilda ketayotgan mahalda, ishxonada tushlik paytida tinglash mumkin . Shu
sababli radioreklama eshittirishini ko’ngilocharlik va bilim olishga xizmat qiladigan
shaklda, do’stona va tabiiy suhbat tarzida tayyorlash kerak.
Agar gazeta va jurnallardagi reklama e’lonlari asosan rasmiy va vazmin
xarakterga ega bo’lsa, radio orqali reklama eshittirishlari samimiy,
tabiiy va
improvizasiyali bo’lishi lozim.
30 soniyadan 1 daqiqagacha bo’lgan vaqom etadigan reklama e’loni yengil
qabul qilinadi. Aytib o’tish kerakki, musiqa jo’rligidagi reklama yaxshiroq qabul
qilinadi.
Shuni esdan chiqarmaslik kerakki, radio orqali qabul qilishda o’ziga xos
xususiyatlar mavjud: agar o’quvchi gazeta xarid qilgan bo’lsa, uni istalgan payt va bir
necha marta qayta ko’rib chiqishi mumkin. Radioreklama
esa bir marta va
rejalashtirilgan paytda amal qiladi.
Radio orqali reklama turlari orasida eng tarqalgan turlar radioe’lonlar,
radioroliklar, turli radiojurnallar va reklama radioreportajlari
hisoblanadi.
Radioe’lon
– odatda diktor tomonidan o’qib eshittiriladigan axborot.
Radiorolik
– maxsus tayyorlangan sahnalashtirilgan (badiiy) radiosyujet, u
original tarzda (ko’pincha haazil yoki qiziqtirib qo’yadigan suhbat ko’rinishida) va,
qoidaga ko’ra, musiqa jo’rligida taklif etilayotgan mahsulot, tovar yoki xizmatlar
haqida axborotni bayon qiladi. Ba’zida reklama radioroliki kichik reklama qo’shig’i-
shlyager shaklida bo’lishi mumkin.
Radiojurnal
– axborot-reklama xarakteriga ega bo’gan,
uning alohida
elementlari qisqa konferans bilan birlashtiriladigan tematik radioeshittirish.
Televizion reklamaning
eng tarqalgan turlari orasida
televizion reklama
roliklari, televizion reklama e’lonlari, reklama telereportajlari va teleko’rsatuvlari,
111
ko’rsatuvlar oralig’idagi reklamani
alohida ajratib ko’rsatish mumkin
.
Teleroliklar
bu – bir necha soniyadan 2-3 daqiqagacha
davom etadigan va
televidenie orqali namoyish etiladigan reklama kino- yoki videoroliklari. Ko’pincha
bunday reklama roliklari vaqti-vaqti bilan turli ommaviy, badiiy va publisistik
ko’rsatuv va dasturlarga kiritilishi mumkin. Xorijiy amaliyotda hattoki badiiy filmlar
ham eng qiziq paytda reklama bilan uzib qo’yiladi.
Telee’lonlar
– diktor tomonidan o’qiladigan reklama axboroti.
Reklama teleko’rsatuvlari
ularning davomida u yoki bu tovarlar faol reklama
qilinadigan xilma-xil teledasturlarni: shou,
viktorina, reportaj, intervyularni aks
ettirishi mumkin.
Radio- va telereklama afzalliklari ularning o’ta tezkorligidadir (chunki reklama
xabari tahririyatga kelib tushishi bilan efirga berilishi mumkin).
Bu vositalarni aholining keng qatlamlari iste’moli uchun mo’ljallangan,
ommaviy talab tovarlari va xizmatalrini reklama qilishda foydalanish eng samarali
hisoblanadi.
Amerikalik psixolog A.X.Maslou taklif etgan inson ehtiyojlari tasnifi ularda turli
undovchi motivlardan foydalanib, reklama matnlari tuzishga ma’lum darajada yordam
beradi.
Reklama matnlari tuzish bilan shug’ullanuvchi reklama agentligi mutaxassislari
ushbu tasnifdan o’z faoliyatida bemalol foydalanishi mumkin.
Maslouga ko’ra, inmon ehtiyojlari tasnifi quyidagi ko’rinishda bo’ladi.
1. Fiziologik ehtiyojlar (ochlik, tashnalik).
2. Shaxsiy muhofazaga oid ehtiyojlar (xavfsizlik, salomatlik).
3. Ijtimoiy ehtiyojlar (ma’naviy yaqinlik, his-tuyg’u, muhabbat).
4. Hurmatga bo’gan ehtiyojlar (obro’
darajasi, nufuz, jamiyat tomonidan
ma’qullanish).
5. Shaxsiy kamol topish ehtiyojlari (o’zini namoyon etish).
Bunda Maslou inson ehtiyojlari ierarxiya tartibida joylashadi va yangi
ehtiyojning paydo bo’lishi undan oldingi – muhimroq yoki kuchliroq ehtiyojni
qondirishga asoslanadi deb hisoblaydi. Boshqacha qilib aytganda, ko’pchilik odamlar
112
xulq-atvori xarakter, ayrim istisnolar bilan, tasnifda keltirilgan ehtiyojlar tartibiga mos
keladi.
Och qolgan kishi o’zini
muhofaza qilish, muhabbat yoki boshqa «yuqori»
ehtiyojni his qilmaydi. Faqat ochlik qondirilgandan keyingina odamda o’zini muhofaza
qilish, so’ngra uni ta’minlagach, muhabbat, hurmat va nihoyat, shaxsiy kamol topishga
ehtiyoj sezila boshlaydi.
Ta’kidlash joizki, inson xulq-atvori real hayotda qandaydir bitta muayyan
ehtiyoj biln emas, balki ushbu ehtiyojga hamrohlik qiladigan qator omillar majmui
bilan motivasiyalanadi. Bu holatni quyidagi misol yordamida izohlab berish mumkin.
Aytaylik, odam ovqatni faqat qorin to’yg’izish
uchun emas, balki yoqimli ta’mdan
lazzat olish, do’stlari bilan hordik chiqarish yoki ovqatlanish rejimiga amal qilish
uchun iste’mol qilishi mumkin.
Shunday qilib, reklama mutaxassisi – matn tayyorlovchi oldida mavjud
ehtiyojlar va omillar ichidan inson xulq-atvoriga ko’proq ta’sir ko’rsatadigan va
reklama tomonidan ta’sirga moyilroq bo’lganlarini tanlab olish vazifasi turadi.
Shunday reklama e’loni yaratish kerakki, u ehtiyojni uyg’otsin yoki
kuchaytirsin, unda aks ettirilgan tovar esa yuzaga kelgan ehtiyojlarni qondirish vositasi
bo’lib xizmat qilsin.
Do'stlaringiz bilan baham: 
