273
ko‘rib chiqamiz:
Shtrixli (ingichki chiziqli) rasmlar
– rassom oq yuzada
faqat qora rang bilan
ishlaydi. So‘ngra bu rasm fotousul yordamida teskari tasvirga, ya’ni qora yuzada oq
chiziqlardan iborat rasmga aylantiriladi.
Fotosuratlar
– real voqelikni ta’kidlagan holda voqea-hodisa yoki vaziyatning
isboti bo‘lib xizmat qiladi.
Linogravyura texnikasidagi rasmlar
– ko‘pincha original fotosurat asosida
qilinadi. Ular juda aniq bo‘lib, qiziqarli ko‘rinadi, qo‘pol
yuzalarda ham yaxshi
ko‘rinadi.
Texnik va fotografik samara
– oddiy fotosuratlarni alohida xususiyatli va sifatdagi
shtrixli rasmlarga aylantirish uchun xizmat qiladi.
Rangli rasmlar
to‘liq rangli bosma
ranglar oddiy kombinatsiyasidan iborat
bo‘lishi mumkin (to‘rt xil – sariq, to‘q qizil, havorang va qora rang asosida).
Simvollar va nomlarning uslubiy bezalishi
ham
firma simvollari va ma’lum
uslubga solingan nomlardan foydalanadi.
Logotip
odatda
firmaning turli blanklari
va reklama-targ‘ibot materiallarida
tanitadigan belgi sifatida qo‘llaniladi.
Ayrim korxonalar o‘zining keng qamrovli uslubini ishlab chiqadi, bunda firma
ishlab chiqaradigan barcha narsalarda, qo‘llanadigan barcha o‘rov turlarida, ko‘rgazma
va ekspozitsiyalarni bezashda umumiy dizayn elementlari foydalaniladi.
Foydalaniladigan shriftlar.
Barcha shriftlar to‘rtta asosiy guruhga bo‘linadi:
Asosiy matnni terish uchun to‘g‘ri keladigan
shriftlar,
chunki ularni mayda kegl
bilan zichlab yozilganda ham o‘qish oson bo‘ladi.
Asosan to‘g‘ri rim shrifti asosida ishlab chiqilgan
klassik rasmdagi shriftlar
.
Mayda keglli bunday shriftlar ba’zida aossiy matnni terish uchun ham foydalaniladi.
Yirikroq kegl va qalinroq variantlar odatda rasmiylik va nufuzlilik taassuroti
qoldirishga erishish kerak bo‘lganda ajratish maqsadida foydalaniladi.
Sarlavhalar, alohida e’tibor qaratish istagida bo‘lgan so‘zlar guruhini terish uchun
maxsus mo‘ljallangan
ajratuvchi shriftlar
. Turli xil g‘oyalar va kayfiyatlarni singdirish
yoki etkazish uchun foydalanish mumkin bo‘lgan ko‘plab bunday shriftlar mavjud.
274
Ulardan foydalanishni bir nechta so‘z bilan chegaralash lozim bo‘lgan
dekorativ
shriftlar
. Biroq ba’zida bu holatlarda ham ular baribir o‘qishni qiyinlashtiradi.
Shuni esdan chiqarmangki, so‘z qanday shrift bilan terilgan bo‘lmasin, u bir
qarashdayoq osonlik bilan o‘qiladigan bo‘lishi lozim.
Bosib chiqarish usullari.
Foydalaniladigan rasmlar samaradorligi va shriftlarning
o‘qilishi ko‘p jihatdan tanlangan bosib chiqarish usulgia bog‘liq bo‘ladi.
Eng qadimiy va tarqalgan usul
baland bosma
bo‘lib, bunda tipografiya bo‘yog‘i
relefli bo‘rtib turadigan tasvirli metall yuzaga bosiladi.
Belgilangan darajadagi
bosimda bu tasvir qog‘ozga bosiladi va unga bo‘yoq ko‘chirib o‘tkaziladi. Matn
harflarning metall qoliplari to‘plamidan bosib chiqariladi. Rasmlarni bosib chiqarish
uchun metall klishe tayyorlash talab etiladi.
Chuqur bosma
ishlash tamoyili bo‘yicha yuqori bosmaga teskaridir. Uning bosib
chiqarish elementlari chuqur joylashtiriladi, ya’ni bosib chiqaruvchi shakl yuzasi
bosuvchi hisoblanmaydi. Bosishdan oldin bo‘yoq butun shaklga bosiladi, so‘ngra
uning yuzasidan olib tashlanadi va litera va klishe konfiguratsiyasiga ega bo‘lgan
chuqurliklarda qoldiriladi. Rasmlar bilan bezalgan matnlar, yorqin rangli plakatlar va
otkritkalar ishlab chiqarish uchun foydalaniladi.
Yassi (chuqur bo‘lmagan) bosmada
tasvir qog‘ozga kimyoviy tarkib bilan
shunday ishlov berilgan yupqa metall plastinka yordamida o‘tkaziladiki, bunda bo‘yoq
metall plastinkaning ayrim qismlari yopishadi, ayrim qismlariga esa - yo‘q. Bunday
kimyoviy ishlov berish natijasida bosib chiqarilmaydigan elementlar namlanadi va
faqat bosib chiqaradigan elementlardagina qoladigan quyuq tipografiya bo‘yoqlarini
o‘ziga singdirmaydi. Bunday bosma ko‘p rangli mahsulotlar tayyorlashda
foydalaniladi.
Ofset basma usulida
plastina va qog‘oz o‘rtasiga ofset polotno joylashtiriladi.
YAssi bosma uchun shakllar unga matnli qism ham, rasmlar ham kiritib bo‘lingan
original-maketdan fotousul yordamida tayyorlanadi. Fotousuldan foydalanish
tezkorlikni sezilarli darajada oshiradi.
Termografiya
– relefli yozuvlar va rasmlarni qog‘ozga tushirish uchun
foydalaniladigan issiqlik yordamida ishlaydigan jarayon. Asosan blanklar tayyorlashda
275
qo‘llanadi.
Shelkografiya
egri yuzalarda va uch o‘lchamli ob’ektlarda bosib chiqarish uchun
qo‘llanadi. Ba’zida u reklama-tijorat adabiyotlari chiqarishda foydalaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
