Ergashxodjaeva Sh. Dj., Samadov A. N.,Alimxodjayeva, N. E., Sharipov I. B. Marketing kommunikatsiyasi

14.3. Reklama tarqatish vositalarini tanlash 
Tovarlar va xizmatlar reklamasini joylashtirishda har bir reklama beruvchi avvalo 
gazeta, jurnal, radio, televidenie, tashqri reklama vositalari, transportdagi reklama, 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri pochta orqali reklama va h.k. orasidan zarur reklama vositalarini 
tanlab oladi. Bu erda qandaydir umume’tirof etilgan qoidalar deyarli yo‘q, chunki har 
bir reklama vositasiga o‘ziga xos xususiyatlar xos bo‘lib, ularning har biri o‘z 
navbatida, boshqasidan farq qiladi. Xamma vaziyatlar uchun yaroqli bo‘lgan bironta 
«eng yaxshi» vosita mavjud emas. SHu sababli qarorni muayyan talablar, muayyan 
vaziyatdan kelib chiqib qabul qilinishi lozim. 
Reklama vositalarini tanlashning muhimligi haqida shu ham dalolat beradiki, 
reklamaga sarflanadigan mablag‘larning 80%i reklama tarqatish vositalariga to‘lanadi. 
Reklama vositasini tanlashda to‘rtta savolga javob berish maqsadga muvofiq: 1) 
kimni qamrab olish kerak? 2) ular qaerda joylagan? 3) reklama murojaati nimani 
ifodalaydi? 4) e’lonni qachon joylashtirish kerak? 
Reklama bilan kimni qamrab olish kerak degan savolning javobi maqsadli 
potensial xaridorlarni aniq bilishni talab qiladi. Bironta tovar, bironta xizmat hamma 
tomonidan birdaniga va bir xil tarzda foydalanilmaydi. Ayrim kishilar boshqalardan 
ko‘ra ko‘proq potensial iste’molchilar hisoblanadi. SHuning uchun reklama 
beruvchining o‘zi yoki reklama agentligi xodimi bozorni segmentlaydi, ya’ni 
demografiya, ijtimoiy ahvol, turmush tarzi, tovardan foydalanish darajasi va h.k. 
nuqtai-nazaridan eng ehtimoliy potensial xaridorlarni tanlaydi va tavsiflaydi. So‘ngra 
maqsadli bozor talablariga eng to‘liq javob beradigan va eng ko‘p sonli potensial 
xaridorlarni qamrab oladigan reklama vositalari tanlab olinadi. 
Reklamani potensial xaridorlarning ko‘pchiligi joylashgan joylarda berish zarur, 
muayyan nashrda chop etish uchun mo‘ljallangan e’lon esa uning o‘quvchilari uchun 

---

276 
tushunarli bo‘lgan tilda yozilgan bo‘lishi lozim
. 
Qachon reklama qilish masalasini hal 
qilishda gap yil fasllari, oy, hafta, kun, soat, daqiqalar haqida borishi mumkin. Bosma 
nashrlarning chiqish davriyligi (kundalik gazetalar, haftalik va oylik jurnallar) hamda 
televidenie va radioda vaqt kesimlarining o‘ziga xos tasniflanishi reklama 
beruvchilarga reklama xabarlari ko‘riladigan, o‘qiladigan yoki eshitiladigan vaqtni 
aniq tanlash imkoniyatini taqdim etadi. 
Hozirgi paytda reklama beruvchilar va reklama agentliklar tomonidan reklama 
dasturlarini amalga oshirish doirasida reklama kampaniyalari o‘tkazishda 
foydalaniladigan reklama vositalari xilma-xilligi kuzatilmoqda. 
Tanlov reklama beruvchi bo‘lgan muayyan vaziyatga bog‘liq bo‘ladi. Masalan, 
yaqqol ajralib turadigan o‘rovdagi tovar (kosmetik tovarlar) uchun jurnallar va 
televidenie kabi reklama vositalaridan foydalanish talab qilinishi mumkin. 
Deyarli bir xil afzalliklarga ega bo‘lgan reklama tarqatish vositalarini tanlashda 
ularning ustunliklari va cheklovlariga, shuningdek, ayni paytdagi reklama vositalari 
qiymatiga amal qilish zarur. 
Quyida asosiy reklama tarqatish vositalarining ustunliklari va kamchiliklari aks 
ettirilgan (14.1-jadval). 
Reklama murojaatini ishlab chiqish bosqichida qamrov kengligi, paydo bo‘lish 
tez-tezligi va reklamaning ta’sir kuchi haqidagi ma’lumotlar hisobga olinishi lozim. 
Qamrov deganda belgilangan vaqt oralig‘ida reklama ta’siriga uchrashi lozim 
bo‘lgan maqsadli doira doirasidagi shaxslar doirasi tushuniladi. Ajratilgan 
mablag‘larni hisobga olgan holda eng ko‘p sonli potensial xaridorlar qamrovini 
ta’minlash muhim ahamiyatga ega. 

---

277