|
Variant
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
ε (V)
–
10
15
20
25
80
–
40
60
30
I (A)
5
8
4
–
5
10
15
–
5
8
R (Om)
10
–
15
8
2
–
8
15
20
–
r (Om)
2
3
–
0,5
–
1
3
5
–
8
Topish
kerak
ε
R
r
I
r
R
ε
I
r
R
AMALIY MASHG„ULOT № 2
Mavzu: Kondensatorlarning parallel va ketma-ket ulash
Ishdan maqsad:
Kondensatorlarning parallel va ketma-ket ulanishlari bilan tanishib,
ularga doir namunaviy masalalar echadilar va uyga beril-gan topshiriqlarni mustaqil
ishlab, kerakli ko‗nikmalarni hosil qiladilar
Kondensator deb dielektrik bilan ajratilgan ikkita o‗tkazgich sistemasiga aytiladi.
Ikki o‗tkazgichning o‗zaro elektr sig‗imi ularning potensiallar ayirmasini bir
birlikka o‗zgartirish uchun zarur bo‗lgan zaryadga miqdor jixatdan teng bo‗lgan fizik
kattalikka tengdir:
2
1
q
С
Sig‗imning o‗lchov birligi 1 Farada=
В
Кл
1
1
b) YAssi kondensatorning elektr sig‗imi
С
plastinkaning yuzi
S
ga to‗g‗ri
proporsional bo‗lib, plastinkalar orasidagi masofa
d
ga teskari proporsionaldir, ya‘ni:
.
0
d
S
С
v) O‗zaro parallel ulangan kondensatorlar batareyasining elekt sig‗imi
пар
С
kondensatorlar sig‗imlari
C
1
, C
2
, … , C
n
ning algebraik yig‗indisiga teng:
.
...
3
2
1
n
пар
С
С
С
С
С
g) O‗zaro ketma-ket ulangan kondensatorlar batareyasi elektr sig‗imining teskari
ifodasi
к
к
С
.
1
kondensatorlar sig‗imlari teskari ifodasi
1
1
С
,
2
1
С
,
3
1
С
, … ,
n
С
1
ning
algebraik yig‗indisiga tengdir:
.
1
...
1
1
1
1
3
2
1
.
m
к
к
C
C
C
C
С
Kondensatorning sig‘imi quyidagisha ifodalanadi:
Q
C
,
Bu yerda S – sig‘im faradada;
Q – zaryad miqdori kulonda;
φ – potensial voltda.
Elektr kushlanish yoki potensillar farqi deb – elektr maydon Ye (manba) tasirida
biror musbat q zaryadning l masofaga ko‘shirilishida bajarilgan ishga aytiladi va
Voltda o‘lshanadi.
)
(
В
Edl
q
A
U
B
A
в
a
AB
(1)
Masalan:R – qarshilikdagi kushlanish patensiallar ayirmasiga yoki manba
kushlanishiga teng:
IR
U
AB
в
a
;
Е
U
ва
а
в
Bunda:
ав
ва
U
U
Masalalar yeshish
Masala-1. Zaryadlari Q
1
= 150 CGSE
q
va Q
2
= 75 CGSE
q
ga teng bo‘lgan
zaryadlar orasidagi masofasi 5sm bo‘lsa, zaryadlar orasidagi ta‘sir etuvshi kushni
toping.
Yeshish
2
2
1
r
Q
Q
F
formulaga quyib yeshamiz
äí
F
450
5
1
75
150
2
.
Bu yerda 1g = 981dn, u holda F=450dn=458mg. teng.
Masala-2. Zaryadlari Q
1
= 200 CGSE
q
va Q
2
= 100 CGSE
q
ga teng bo‘lgan
zaryadlar orasidagi masofasi 7sm bo‘lsa, zaryadlar orasidagi ta‘sir etuvshi kushni
toping.
Masala-3. Zaryadi Q=20k teng bulgan potensial nuqtaning kushlanishi 120v.
bo‘lsa, zayadni berilgan nuqtadan ko‘shirishda bajarilgan ishni toping
Yeshish:
Q
A
, bu yerdan
дж
Q
A
2400
20
120
.
Masala-4. Zaryadi Q=40k teng bo‘lgan potensial nuqtaning kushlanishi 120v.
bo‘lsa, zayadni berilgan nuqtadan ko‘shirishda bajarilgan ishni toping
Masala-5. Elektr maydonning juft nuqtalari orasidagi potensiallar farqini
toping (1-rasm). A nuqtaning potensiali φ
a
=15v, B nuqtaning potensiali φ
b
=10v va V
nuqtaning potensiali φ
v
= - 2 v.
1-rasm
Masala-6. Teshilish kushlanishi 4000 V bulgan mramor bo‘lagining qalinligini
aniqlang.
Yeshish: Mramorning elektr mustahkamligi
Ye=20 000v/sm. bo‘lsa,
d
U
E
пр
formuladan dielektrik qalinligini topamiz:
AB
U
ва
U
R
а
в
Е
I
а
в
U
АB
U
VА
U
BV
А
B
V
см
E
U
d
2
,
0
20000
4000
.
Masala-7. Teshilish kushlanishi 700 V bulgan qog‘ozli kabelning elektr
mustahkamligi aniqlang, bunda namunaning qalinligi 0,01sm.
Masala-8. Plastinkalari 400 v bo‘lgan kondensator
к
Q
8
10
4
zaryad olsa,
uning sigiimini aniqlang.
Masala-9.
Har
birining
sig‘imi 200pf bo‘lgan parallel ulangan
kondensatorlarning umumiy yig‘indisi 1600 pf bo‘lsa, neshta kondensator parallel
ulangan bo‘ladi.
Yeshish: Parallel ulangan kondensatorlarning umumiy sig‘imi quyidagisha
ifodalanadi
n
С
C
общ
,
8
200
1600
C
C
n
общ
.
Masala-9. Sig‘imlari S=2mkf, S=0,2mkf i S=0,05mkf, bo‘lgan kondensatorlar
qanday ulansa, umumiy sig‘imi 2,25mkf ga teng bo‘ladi?
Masala-10. Sig‘imi 600 pf bo‘lgan kondensatorlarning umumiy sig‘imi 75 pf bo‘lishi
ushun neshta kondensatorni ketma-ket ulash kerak?
Yeshish:
n
C
C
общ
, Bu yerdan
8
75
600
общ
C
C
n
dona.
Masala-10. Ketma-ket ulangan ikki guruhdagi kondensatorlar 350v.kushlanish
manbaidan zaryadlangan bo‘lib, S
1
=1000pf uning kushlanishi 250v bo‘lsa, ikkinshi
kondensator sig‘imi va ularning umumiy sig‘imini toping (2-rasm).
2-rasm
Yeshish: Ikkinshi kondensatordagi kushlanishini topamiz
в
U
U
U
общ
100
250
350
1
2
.
2
2
1
1
C
U
U
C
formuladan
2
100
250
1000
C
,
Bu yerdan
пф
C
25
1000
100
250
2
.
S
1
S
2
S
3
S
4
S
5
S
6
Umumiy sig‘im
пф
C
C
C
C
C
общ
3
,
24
1025
25000
25
1000
25
1000
2
1
2
1
.
Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar
Jadvaldagi noma‘lum miqdorni berilgan sxemaga qarab aniqlang.
Variant
S
1
(mkF)
S
2
(mkF)
S
3
(mkF)
S
4
(mkF)
Topish
kerak
1
2
0,5
1
3,2
S
OBЩ
2
0,7
1,3
2,6
4,7
S
OBЩ
3
6
2
3
5,7
S
CD
4
0,8
0,6
0,5
0,9
X
OBЩ
14.Jadvalda keltirilgan noma‘lum miqdorni berilgan sxema asosida aniqlang.
Variant
S
1
(mkF)
S
2
(mkF)
S
3
(mkF)
S
4
(mkF)
Topish
kerak
1
5
7
8
1
S
OBЩ
2
3
2
0,5
0,1
X
OBЩ
3
0
3
0
3,5
S
OBЩ
AMALIY MASHG„ULOT № 3
Mavzu: Elektr zanjirining bir qismi va butun zanjir uchun Om qonuni
.
Ishdan maqsad:
Elektr zanjirining bir qismi va butun zanjir uchun Om qonuni bilan tanishib,
ularga doir namunaviy masalalar echadilar va uyga berilgan topshiriqlarni mustaqil
ishlab, kerakli ko‗nikmalar-ni hosil qiladilar.
Om qonunlari
Aktiv qarshiligi bo‘lgan zanjirning bir qismi uchun Om qonuni
)
(
)
(
A
R
U
I
ёки
B
RI
U
U
ва
(1)
Bundan:
лик
ўтказувчан
Сименс
Ом
R
g
Ом
I
U
R
)
1
(
1
);
(
(2)
U xolda qarshilik Volt–Amper xarakteristikasi
)
(
U
f
I
chiziqli o‘zgaradi.
Elektr tok zanjiriga manbaga ulangan xolda butun zanjir uchun Om qonuni
quyidagicha tenglama bilan ifodalaniladi.
Potentsiallar tenglamasiga asosan:
,
,
,
2
2
3
2
I
R
E
I
R
C
в
d
C
d
I
R
E
а
в
а
1
1
1
,
Yoki
12
1
1
1
2
2
3
2
1
,
U
I
R
E
I
R
E
I
R
C
2
1
3
2
1
12
)
(
E
E
I
R
R
R
U
Bundan:
3
2
1
12
2
1
R
R
R
U
E
E
I
Ketma – ket ulangan elektr tok zanjirining e.yu.klari E
1
=4 B, E
2
=2 B,
qarshiliklari R
1
=4Om, R
2
=6Om teng. Tok qiymati va potensallari aniqlanib,
diagrammasi tuzilsin
Yeshish: Om qonuniga asosan tok qiymatini topamiz:
A
R
R
R
E
E
I
ум
2
,
0
10
2
2
4
2
1
2
1
Bunda: E1>E
2
bo‘lganligi ushun tok soat strelkasiga mos yo‘nalgan bo‘ladi.
Potensiallar farqini aniqlash ushun φ
a
=0 deb olamiz.
Bunda:
)
(
8
,
0
4
2
,
0
0
,
1
1
B
IR
yoki
I
R
а
б
а
б
φ
v
- potensiali:
)
(
2
,
3
1
1
B
Е
yoki
E
б
в
в
б
φ
g
-potensiali:
1
R
2
R
3
R
1
E
2
E
1
2
a
в
с
d
I
12
U
)
(
A
I
)
(
B
U
R
)
(
2
2
,
3
6
2
,
0
2
2
B
IR
yoki
IR
в
г
в
г
Ushbu tenglamalardan:
2
E
г
а
bo‘lib:
0
2
2
2
2
Е
а
Potensial diagrammasini tuzamiz.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
