O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi à. Rafiqov, H. Vahobov, A. Qayumov, Sh. Azimov amaliy geografiya

55-§. ROSSIYADAGI HOZIRGI GEOSIYOSIY VAZIYAT
Geostrategik nuqtayi nazardan Rossiya Yevrosiyo bilan bir
mazmunga ega deb hisoblanadi. U esa o‘z navbatida Xartlend
tushunchasi yoki Makinder fikri bo‘yicha, «Tarixning geografik
o‘qi» bilan bir mazmunga egadir. Rossiya Yevrosiyo g‘arbi bilan
145
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Yevrosiyo sharqini birlashtiradi va o‘ziga xos madaniyati bilan
ajralib turadi. Sobiq Ittifoqning 1991-yilda parchalanib ketishini
bugungi kun nuqtayi nazaridan baholash nihoyatda mush-
kul. Chunki 1991-yildan keyingi davr juda qisqa vaqtni o‘z ichiga
oladi.
Parchalanishdan keyin vujudga kelgan davlatlarning bozorlari
necha o‘n yillar mobaynida o‘zlari ishlab chiqargan tovarlarga
moslashgan bo‘lib, bu tovarlar G‘arb mamlakatlari va jahon ta-
lablariga javob bermas edi. Rossiyadagi iqtisodiy o‘zgarishlar asosi-
ni mineral resurslar, avvalo neft va tabiiy gaz eksportidan olina-
yotgan daromad qoplamoqda.
Sobiq Ittifoq parchalanishi natijasida Rossiyaga xos «yo‘qo-
tishlar» quyidagilardan iborat: a) Boltiq va Qora dengizlarga chi-
qish yo‘llari va ularda mavjud portlar soni keskin qisqardi; b) Qora,
Kaspiy va Boltiq dengizlardagi shelflar qisman Markaziy va G‘ar-
biy Yevropaga to‘g‘ri olib boradigan yo‘llar yo‘qotildi; e) Rossiya
asosan past darajada rivojlangan davlatlar bilan chegaralanmoqda;
f) Rossiya sharqidagi o‘ziga xos demografik vakuum xitoylik va
vetnamliklar tomonidan to‘ldirilmoqda; j) chegaralari mustahkam-
lanmagan.
Undan tashqari, Rossiyada aholi turmush darajasidagi minta-
qaviy farq (hozir 1:14 nisbatni tashkil etadi) tobora kattalashib bor-
moqda. Buning asosiy sabablari quyidagilardan iborat: iqtisodiyot-
ning xomashyoga yo‘naltirilganligi; Moskvadagi moliyaviy mar-
kazlar va yoqilg‘i-energetika majmuasi hamda oligarx-axborot ti-
zimlari rahbarlarining mamlakat iqtisodiyotiga ta’siri; moliya
resurslarining 95 foizdan ortiq qismi Moskva, Sankt-Peterburg va
Yekaterinburg kabi shaharlarda to‘planishidir. Shuning 80 foizi
Moskva shahriga to‘g‘ri keladi. Bu vaqtning o‘zida Shimoliy
Kavkaz respublikalari juda kam miqdordagi moliyaviy resurslarga
ega. Ularda har bir ish joyiga salkam ikki yuzta ishsiz to‘g‘ri kela-
di. Shunday qilib, Rossiya yangi, XXI asrga juda ko‘p pozi-
tsiyalardan mahrum bo‘lgan holda, iqtisodiy muammolari mavjud
davlat sifatida kirdi. Rossiyaning erkin mablag‘lari yo‘q, u dunyo
miqyosida katta tadbirlarni amalga oshirishga qodir emas, lekin
Rossiya qudratli harbiy-sanoat majmuyiga ega.
146
www.ziyouz.com kutubxonasi

---