O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Zoopsixologiyada 
ratsional 
farazlarning 
rivojlanish 
tarixi
. 
Zoopsixologiyada hayvonlar psixologiyasining ratsional nazariyalari metafizikva 
teologik nazariyalardan avvalroq paydo bo‘lgan. Bizning qadimgi ajdodlarimiz 
avval hayvonlarni qo‘lga o‘rgatib, so‘ngra ijodiy g‘oyalarni talqin qilganlar. 
Zoopsixologiyada ratsionalizmilmiy va tabiiy-ilmiy yo‘nalish sifatida e’tirof 
etiladi. Ratsionalizm nazariyasining asosi birlamchi hayvonlarning xulq-atvorida 
ko‘rsatilgan. Dastlabki ratsionalistik yo‘nalishning vakili Arastu bo‘lgan. U turli 
xil hayvonlarni solishtirib, o‘zining fikrlarini Iskandar Zulqarnaynga jo‘natgan. U 
hayvonlarning xulq-atvorini inson xulq-atvoribilan solishtirib, hayvonlarda ham 
psixik jarayonlar mavjudligini ko‘rsatib o‘tgan. Uning fikriga ko‘ra har bir hayvon 
o‘ziga xos xususiyatlarga egadir. Arastuning fikricha, eng aqlli hayvonlar bu 
fillardir. Arastuning ratsional qarashlari zoopsixologiyaning asosini tashkil etadi. 
XVIII asrda hayvonlar o‘rtasida turli tajribalarni o‘tkazish imkoniyati ochildi. 
Byuffon, Reomyur, Galler, Reymarus, Kondilyak, Lerua va Lamarklarning 
tadqiotlari sababli turli xil hayvonlarda instinkt va evolyusion rivojlanish 
tushunchalari o‘rganilgan.
64