Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

Nima uchun inson qonunni bilishi kerak? 
Bunda
 
oddiy misollarga 
murojaat qilamiz: yoz oylarida barcha odamlar issiq kiyimlar (etik, palto, qo‗lqop va h. k.) sotib 
olishadi, o‗tin yoki ko‗mir g‗amlab qo‗yishadi va h. k. Nima uchung‗ CHunki ular tabiatning bitta 
qonunini, ya‘ni fasllarning o‗zgarishi, yozdan keyin kuz, undan keyin qish kelishini juda yaxshi 
bilishadi. 
YOki yana bir, jo‗nroq bo‗lsa-da, misol: sizga birov uyning 5-qavatidan tashlasang, falon pul 
beraman desa, rozi bo‗lmaysiz. Nima uchun? CHunki siz I. Nyuton kashf qilgan «Butun olam 
tortishish qonuni»ni yaxshi bilasiz. Balki bilmassiz ham, havoning o‗z jismingizdan zichligi 
kamligiga e‘tibor qilmassiz ham, deylik. Ammo siz bu holda omon qolishingiz qiyinligini, mayib 
bo‗lishingizni yaqqol tasavvur qilasiz. 
Inson qonunlarni bilishi, ularga amal qilishi doirasida erkindir. Erkinlik nima. Erkinlik anglab 
olingan zaruriyatdir. Har qanday qonunga xos belgilardan biri zaruriylik, ya‘ni ob‘ektiv tarzda 
amalga oshish, o‗z-o‗zidan namoyon bo‗lishdir. Erkinlik esa ana Shu zaruriylikni anglab olish va 
unga amal qilishdan iborat faoliyatni anglatadi. 
YUristlarda Shunday ibora bor: «Qonunni bilmaslik javobgarlikdan xolos qilmaydi». Ana Shu 
tufayli siz yuridik qonunlarni qancha yaxshi bilsangiz, o‗zingizning faoliyatingizni Shunga moslab 
olib borasiz. Demak, Shuncha erkin bo‗lasiz. Bu holda siz nima qonuniy, nima esa qonuniy 
emasligini yaxshi bilasiz, qonunga xilof qadamlar qo‗ymaysiz. 

---

151 
YUqoridagi fikrlarni xulosa qilib, qonunga qo‗yidagicha ta‘rif berish mumkin: 
Qonun 
olamdagi narsa va hodisalarning muhim, zaruriy, umumiy va takrorlanib turuvchi bog‗lanishlari, 
o‗zaro aloqalari va munosabatlarining namoyon bo‗lishidir.
 
Endi qonunning belgilariga to‗xtalamiz: 
- qonun turli-tuman aloqadorliklar, bog‗lanishlardan faqat muhimlarini, ya‘ni Shunday 
bog‗lanishlarni ifodalaydiki, bular olamning mavjudligi, o‗zgarishlari va undagi narsa hamda 
hodisalarning mohiyatidan kelib chiqqan bo‗ladi; 
- qonun zaruriy bog‗lanishlarni ifodalaydi, ya‘ni tasodifiy bog‗lanishlar, goh paydo bo‗lib, 
goh yo‗qolib ketadigan bog‗lanishlarga asoslanmaydi. 
- qonun narsa va hodisalarning umumiy bog‗lanishlarini ifodalaydi. 
Qonun nisbatan barqaror, takrorlanib turuvchi bog‗lanishlarni (munosabatlarni) ifodalaydi, 
ya‘ni bir safar Yuz berib, ikkinchi safar Yuz bermaydigan bog‗lanishlarni qonun qamrab olmaydi. 
Masalan, 2001 yili qishdan keyin bahor kelib, 2002 yilda qishdan keyin birdaniga yoz kelishini 
tasavvur qilib bo‗lmaydi. CHunki, bu tabiat qonuni — fasllar o‗zgarishi qonuni doirasiga kirmaydi.