Demografiy a

Nikoh va ajralish o’rtasidagi bog’liqlik. 
Demografiyada nikohda bo‘lish butun boshli bir 
ko‘rsatkichlar tizimi bilan o‘lchanadi, ular uning shakllanish va o‘zgarish tendentsiyalarini izohlab 
keladi. Ularning aksariyati uchun nikohni qayd etish holati umumiy ko‘rsatkich hisoblanadi va shu 
sababdan faqat legal, yuridik rasmiylashtirilgan nikohlar nazarda tutiladi. Boshqacha qilib aytganda 
mazkur holat nikohda bo‘lishni to‘la real ko‘rsata olmaydi, ayniqsa birga yashash hollari ko‘b bo‘lgan 
paytlarda.
 
Nikohda bo‘lish –bu aholi tarkibida nikohdagi juftlar tashkil bo‘lish jarayonidan iborat va o‘z 
tarkibiga birinchi va qayta nikohlarni qamrab oladi. Beva qolish va ajralish jarayonlarini qo‘shib 
hisoblaganda nikohda bo‘lish aholining nikohda bo‘lish strukturasining takror barpo bo‘lishini 
anglatadi. Nikoh tushunchasi bitta juft erkak va ayolga tegishli. Nikohni qaydj etshning yalpi 
jarayoni nikohda bo‘lish deb ataladi. Biroq demografik adabiyotlarda ―nikohda bo‘lish‖ kengroq 
tushuncha: nikohda bo‘lish deb nikohga kirish va nikohdan chiqish ya‘ni ajralish yoki o‘lim tufayli 
jarayonlarning majmuasini anglatadi (bunda ― nikohda bo‘lish ‖ atamasi ajralish va beva qolish
jarayonlarini ham qamrab oladi). Nikohning soni aholi soni va demografik strukturasiga shu 

---

jumladan aholi nikoh strukturasidagi mutanosibliklarga bog‘liq. 
Demografiyada ―nikohda bo‘lish‖ keng tushuncha bo‘lib nikohdagi juftlarning ommoviy 
shakllanish jarayonini aholi nikoh strukturasi shakllanish jarayonini anglatadi. Ana shu keng
tushunchada nikohda bo‘lish
 
ajralish va beva qolish jarayonlarini o‘z ichiga oladi. Nikohda bo‘lishni 
o‘rganish nikohning qaytalanishi bilan yoki erkak va ayol o‘rtasidagi ittifoq blan bog‘liq. Ular o‘zoro 
ma‘lum bir qonun va majburiyat shakllantiradilar va o‘z navbatida qonunlar yoki odatalarda qayd 
etilgan bo‘ladi. Kengroq tushunchada olib qaraganda , zarurat tug‘ilgan hollarda mazkur tushuncha 
boshqa turli hil qonunda qayd etilmagan nikohlarni ham qamrab oladi.