O`zbekiston respublikasi oliy va or`ta maxsus ta`lim vazirligi

Birinchi xususiyat:
harakat zarur tarkibiy qism sifatida maqsad qo‘yish va uni ushlab qolish 
ko‘rinishidagi ong aktini o‘z ichiga oladi. 
Ikkinchi xususiyat:
harakat – bu bir vaqtning o‘zida hulqatvor akti ham bo‘lib hisoblanadi . 
Shunday qilib, faoliyat nazariyasi avvalgi konsepsiyalardan (bixeviorizm) tafovutlari ko‘rsatilgan 
birlamchi ikki xususiyatlarining 
ong va hulqatvorning uzluksiz birligini
tan olishidan iborat.[2] 
Uchinchi,
juda muhim 
xususiyat
: faoliyat nazariyasi faollik tamoyilini «harakat»tushunchasi orqali 
ta’sirchanlik tamoyiliga qarama-qarshi qo‘ygan holda tasdiqlaydi. Faollik va ta’sirchanlik 
tamoyillarining alohida har biridan kelib chiqqan holda faoliyat tahlilining boshlang‘ich nuqtasi tashqi 
muhitga yoki sub’ekt organizmiga joylashtirilishi lozim. 
To‘rtinchi xususiyat
: harakat tushunchasi odam faoliyatini ijtimoiy va jismli dunyoga «olib 
chiqadi». 
Harakat doimo maqsad bilan bog‘liq bo‘ladi. Maqsad harakatni belgilaydi, harakat esa maqsadning 
amalga oshishini ta’minlaydi. Maqsadning xususiyati orqali harakat xususiyatini aniqlash mumkin. Inson 
maqsadlarini tahlil qilib, nimalarni aytish mumkin? Avvalambor, ularning juda xilma-xilligini, muhimi 
esa keng hajmliligini keltirish mumkin. 
Yirik maqsadlar maydaroq, xususiy maqsadlarga bo‘linadi, ular ham o‘z o‘rnida bulardan ham 
xususiyroq maqsadlarga bo‘linishi mumkin va h.k. SHunga mos ravishda har bir etarli darajadagi yirik 
harakat quyi tartibli ketma-ketlikning harakatlar tizimida turli darajalarga o‘tib turishidan iborat. Masalan, 
boshqa shahar bilan telefon orqali bog‘lanmoqchisiz. Bu harakatni amalga oshirish uchun (I tartib) siz bir 

---

94 
qator xususiy harakatlarni bajarishingiz kerak (II tartib): shaharlararo so‘zlashuv telefon tarmog‘iga borib, 
zarur avtomatni topib, navbatga turishingiz lozim va h.k. Kabinaga kirgandan so‘ng, abonent bilan 
bog‘lanishingiz kerak. Lekin buning uchun qator mayda ishlarni bajarishingizga to‘g‘ri keladi (III tartib): 
tanga tashlab, tugmachani bosib turib, ma’lum sonlarni terish kerak bo‘ladi va h.k. 
Muolaja – bu faoliyat bajarilishining navbatdagi quyiroq darajasi. Muolaja deb, harakat 
bajarilishining usuliga aytiladi. Masalan, ikkita ikki xonali sonlarni ko‘paytirish amalini xotirada va
misolni ustuncha shaklida yozgan holda echish mumkin. Bu bir xildagi matematik misolning ikki 
turlicha usuli yoki ikki xil amal bo‘ladi.[1] 
Qo‘llaniladigan muolajalarning xususiyati nimaga bog‘liq bo‘ladi? Avvalambor, ular harakat 
amalga oshiriladigan sharoitlarga bog‘liq. Agar harakat maqsadning o‘ziga javob bersa, muolaja maqsad 
qo‘yilgan sharoitlarga javob beradi. Bunday sharoitlarga tashqi vaziyatlardan tashqari, shuningdek, 
faoliyat ko‘rsatayotgan sub’ektning imkoniyatlari yoki ichki vositalari ham kiradi.