Yer usti transport tizimlari

12.2-Rasm. G‘ildirakli mashinalarni burilish sxemalari va rul mexanizmlarining 
turlari. 
a-oldingi bitta g‘ildiragi buriluvchi g‘ildirakli chopiq traktori; 
b-oldingi g‘ildiraklari kuprikga nisbatan buriluvchi turt g‘ildirakli universal chopiq 
traktori; 
v-oldingi bitta rama ketingi ramaga nisbatan sharnirli buriluvchi umumiy 
muljallangan turt g‘ildirakli traktori; 
1-sapfa; 2-shkvornya; 3-rul richagi; 4-kundalang tortki; 5-buruluvchi richag; 7-rul 
soshkasi; 8-rul vali; 9-sektor; 10-chervyak; 11-rul vali; 12-rul chambarak;
g-silindirsimon chervyak va sktoor; 1-chervyak; 2-sektor;
d-globodial chervyak va rolik; 1-globodial chervyak; 2-rolik;
e-kombinatsialashgan ya’ni vint-reyka-sektor-sharik. 
Rul mexanizmi rul chambaragini aylanma xarakatini rul soshkasini burchak 
ostida siljitish uchun xizmat kiladi. 
Traktor va KXMlari bilan ishlaganda uni boshkarish kiyinlashadi. Sababi 
traktorni burishdagi karshilik kuchi keskin ortib ketadi. Boshkarishni engillashtirish 
maksadida kuchaytirgichlar kullaniladi. Kuchaytirgichlar energiya manbaiga karab
gidravlik va pnevmatik buladi. Kompanovkasiga karab esa agregatlari bitta 
korpusga maxkamlangan xamda xar bir agregati mustakil korpusdan iborat 
bulganlarga bulinadi. 
Kuchaytirgichlarni ishlashini baxolash maksadida kuchaytirish koeffitsientidan 
foydalaniladi. 

---

119 
K= R /Rk K=2…6 
ya’ni kuchaytirgich bulmaganida rul chambaragidagi kuchni sistemada
kuchaytirgichi bo`lgandagi kuchga bo`lgan nisbatiga kuchaytirish koeffitsienti 
deyiladi. 
Traktorlarda kuprok gidravlik kuchaytirgich keng tarkalgan. Bunday 
kuchaytirgichlar nasos, gidrotsilindr, taksimlash kurilmasi va suyukli yullar 
sistemasidan iborat(rasm) 
Traktor va avtomobillarda turli xil rul mexanizmlari qo`llanilgan.