O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

4. Keskichning ishchi burchaklari. 
Yuqorida keskich burchaklari geometrik tana sifatida ko’rilib chiqildi. Agar-
da keskich cho’qqisi zagotovkaning aylanish o’qi balandligi o’rnatilgan bo’lsa, 
ushlagich o’qi zagotovka o’qiga pependikulyar bo’lsa bu burchaklarning 
qiymatlari o’zgarmaydi (rasm-20, a). Agarda tashqi yo’nishda keskich cho’qqisi 
zagotovkaning aylanish o’qidan yuqorida joylashgan bo’lsa, u holda oldingi 
burchak kattalashadi, keyingi burchak kichiklashadi (rasm-20, b). Agar keskich 
cho’qqisi zagotovka o’qidan pastda joylashgan bo’lsa, u holda oldingi burchak 
kichiklashadi, keyingi burchak esa kattalashadi (rasm-20, v). Haqiqiy burchaklar 
quyidagicha aniqlanadi: 

x
=


x
=

bu yerda

=azcsin
R
h
2
. 

---

20-shakl. Keskichni o’rnatishning oldingi va orqangi 
burchaklar 
kattaligiga ta’siri: a) markaz boyicha; b) markazdan 
yuqori;
v) markazdan pastda 


D 



Ф

Ф
а) 
б) 
в) 
h 

Ф
h 

Ф
Agarda keskich sterjeni o’qi detalning aylanish o’qiga perpendikulyar 
bo’lmasa, u holda plandagi burchak qiymatlari 

va

1
o’zgaradi (rasm-21, b,v). 
Plandagi haqiqiy burchaklar osongina topiladi. 

x
=

0
; 

1x
=

1

0
; 
Kesuvchi asboblar oldingi va keyingi yuzalardagi kontakt xodisalar yetarli 
darajada burchaklarga bog’liq bo’ladi.Statik charxlash burchaklari va kesuvchi 
asbobni o’rnatishdan farqli o’laroq bu burchaklarni kinematik burchaklar yoki 
harakatdagi burchaklar deb yuritiladi. 

---


 

 

ф1 

 

ф
 

 

Ф
 

1 

 
21-shakl. Keskichni 
o’
rnatishning plandagi burchaklar kattaligiga ta’siri 
90
0
 
а) 

 

1 

ф1 
б) 
в) 
Kesuvchi asbobning kinematik burchaklarini joylashishi haqidagi savollarni 
maxsus adabiyotlarda batafsil ko’rib chiqish mumkin. Bo’ylama va ko’ndalang 
yo’nishda kinematik burchaklarni aniqlash uchun soddalashtirilgan formulalar
keltiramiz. Plandagi burchagi 

=90
o
bo’lgan keskich bilan bo’ylama surishda ish-
lov berish, kesib tashlovchi keskichlar bilan ishlashda ketingi 

burchak va 
oldingi 

burchak kesish tezligi vektori V
k
va zagotovkaning chiziqli aylanish te-
zligi V
ayl
orasidagi 

burchak o’lchamida o’zgaradi (rasm 22)
.
22-shakl. Plandagi burchagi 

=90
0
bo’lgan keskich 
bilan ishlov berish. 
Sxema bo’yicha:

kin
= 

- 

va 

kin
=

+

,
(21) 

burchak qiymati (3) formula asosida hisoblanadi.
,
Д
S
arctg
V
V
arctg
айл
йун




(22)
bu yerda: S- bo’ylama surish, D- zagotovka diametri. Qirqib tashlashda keskich-
ning zagotovka markaziga yaqinlashishi bilan kinematik burchaklar 

burchak
o’lchamida o’zuluksiz o’zgarib turadi. 

---

Ko’p hollarda burchaklarni o’zgarishini inobatga olmasa ham mumkin. Bunda 

qiymati juda kichik bo’ladi lekin yirik qadamli rezbalarga ishlov berishda freza 
tishini tig’lashda 

burchak qiymati asosida hisoblashga to’g’ri keladi va kinemat-
ik keyingi burchak 2…3
0
dan kichik bo’lmgan taqdirda keyingi burchak charxla-
nadi.