Sali haqiqati

Bitiruv malakaviy ishining o’rganilishi darajasi. 
“Sali haqiqati” va 
franklar tarixini yoritishga xizmat qilib kelayotgan tarixiy asarlarni yaratish o`sha 
davrdayoq keng rivoj topib V-VII asrda va undan keyin ham taniqli muarrixlar 
tomonidan davom ettirildi. Bularni yozilish davriga va joyiga qarab guruhlarga 
ajratish mumkin. Bundan tashqari yozilgan tipiga qarab tarixiy hujjatlar, 
sayohatnomalar, tazkiralar, moqomotlar, nomalar, yozishmalar,badiiy adabiyotlar
va xokozolarga ajratish mumkin. Aynan shular bilan bir qatorda ularni yana 
o`rganilishi bo`yicha quyidagi guruhlarga ajratish maqsadga muvofiq. 
1. V-VI asrlar davrida yozilgan manbalar 
2. Xorijlik tadqiqotchilar tomonidan e’lon qilingan ilmiy maqolalar, 
monografiya va tadqiqotlar. 
Birinchi guruh adabiyotlarining o`ziga xos jihati shundaki, mualliflar 
bevosita ana shu davrda yashagan va voqea-hodisalarni ishtirokchisiga aylangan. 
Ana shunday manbalarga “Sali haqiqati” bizgacha yetib kelgan qadimgi matni 
qo`lyozma shaklida VIII-IX asrlarga oid bo`lib, franklar qiroli Xlodvig 
hukmronligining oxirgi yillari (507 va 511 yillar o`rtasida) yozilgan bo`lsa kerak. 
Shuni ham hisobga olish kerakki, “Sali haqiqati”ning asosiy matniga keyinchalik, 
ya’ni VI-VIII asrlarda qo`shimchalar kiritilgan. Qonunning ilk nashrlarida har xil 
terminlar ko`plab uchrab turadi.
Ikkinchi guruhga g’arb olimlari va tarixchilarining asarlari, tazkiralari va 
ilmiy tadqiqotlari kiradi. Fransiya, Germaniya, Amerika tarixchilari ham “Sali 
haqiqati” haqida o`rganishgan. Masalan, Fyustel de Kulyanj, S. Shteyn, Vittix, 
Dopsh, N. P. Gratsianskiylarni asarlarini keltirish mumkin. Bular deyarli ana shu 
davr sharoitiga moslab yozilgan asarlardir.
Shuningdek, “Sali haqiqati” va farnklar davridagi manbalar jahon fani 
doirasiga kiriilgan bo`lsada ularning ko`pchiligi o`zbek tiliga tarjima qilinmagan. 
Manbalarning ilmiy asosda puxta hamda tanqidiy chog’ishtirma taxliliamalga 
oshirilmagan. Shu kabi omillar “Sali haqiqati” va uning franklar ijtimoiy-iqtisodiy 
hayotidagi o`rni mavzusini tadqiqot obekti sifatida tanlashga imkon beradi. 

---

5