O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti

10-rasm. Simmetriyani oddiy elementlarda ko‘rinishi.
 
Simmetriyani turli xil ko‘rinishlari mavjud bo‘lib, shaffof, markaz, o‘q, 
tekislik simmetriyalari va hokazolarda bo‘lishi mumkin. Amalda kiyimlarni 
modelini yaratishda simmetriyani o‘ziga yarasha xususiyatlaridan biri, simmetrik 
shaklda asimmetriyani ham kuzatish mumkin bo‘ladi. Simmetriyadan voz kechish 
ya’ni chekinish har doim ham modeldagi shaklni buzilishiga olib kelmaydi. 
Modelga mos ravishda joylashtirilsa asimmetrik element uyg‘unlikda qolgan hajm 
bilan bog‘lanib, kompozitsion muvozanatga erishiladi. Kiyim shaklidagi 
kompozitsion muvozanatni belgilab turuvchi qonuniyatlar asimmetrik shakl 
yuksak maromda tashkillangan bo‘lishi mumkin. Asimmetriya bir-bir 
kompozitsiyani o‘zgacha prinsipi sifatida yaqqol namoyon bo‘ladi. Kostyum 
kompozitsiyasida simmetriya masalalari juda muhim rol o‘ynaydi. Bu ikki xil 
jihatdan ko‘rinishi mumkin. Simmetriya materialda rasm kompozitsiyasida hamda 
kostyumni o‘zini shakllanatirishda o‘z aksini topishi mumkin. Kostyumda 
kiyimning alohida qismlari uning detallari, rangi, bezagi, furniturasida simmetrik 
joylashishi mumkin. Tabiatda absolyut simmeriya bo‘lmaydi. Kostyum modelini 

---

39
yaratishda simmetriyada chetga chiqishlar bo‘ladi. Albatta yaratiladigan 
kompozitsiya nimaga mo‘ljallanganligiga, ishlatish sharoitining xarakteriga, ishlab 
chiqarishdagi texnologik sharoitga hamda badiiy obrazlilik vazifalariga bog‘liq 
bo‘ladi. Chiziq va bezaklarda asimmetriya keng qo‘llangan. Asimmetrik shakl 
ham yuksak maromda tashkillangan bo‘lishi mumkin, agarki uning negizida ushbu 
shakldagi kompozitsion muvozanatni belgilab turuvchi ayrim qonuniyatlar yotsa. 
Asimmetriya damba-dam kompozitsiyaning o‘zgacha tamoyili (printsipi) sifatida 
yaqqol ko‘rinishi mumkin. Asimmetrik kompozitsiya, odatda, tanlangan yechim 
naqadar jo‘shqinligini ta’kidlashda qo‘llaniladi. Asimmetrik shakl yaxlitligining 
bosh mezoni – kompozitsion vazminlik hisoblanadi. Simmetriya va asimmetriyani 
mohirona qo‘llay bilish libos hamda poyabzalning turlicha modellarini yaratish 
imkonini beradi.